بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله العظیم :
"إنَّ الَّذینَ هُمْ مِنْ خَشْیه رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ "
آنان که از خوف پروردگارشان بیمناکند.
"وَ الَّذینَ هُمْ بِآیاتِ رَبِّهِمْ یُؤْمِنُونَ"
و آنان که به آیات پروردگارشان ایمان می آورند.
"وَ الَّذینَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لا یُشْرِکُونَ"
و آنها که به پروردگارشان شرک نمی ورزند.
"وَ الَّذینَ یُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَهٌ أَنَّهُمْ إِلى رَبِّهِمْ راجِعُونَ"
و آنها که نهایت کوشش را در انجام طاعات به خرج می دهند اما بااین حال دلهایشان ترسناک است ازاینکه سرانجام به سوی پروردگارشان بازمی گردند
"أُولئِکَ یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُونَ"
(آری) چنین کسانی هستند که درخیرات سرعت می کنند و از دیگران پیشی می گیرند. (مؤمنون/ 57-61)
ارتباط ویژه مؤمنان با پروردگار
نکات مورد توجه آیات :
آیات فوق اوصاف پنج گانه ای از مؤمنان را به تصویر می کشد.
تکرار واژه "رب" در این آیات ، نشانگر اعتقاد راستین به ربوبیت پروردگار و تاثیر آن در خوف از خدا ، ایمان به آیات او ، پرهیز از شرک ، انجام تکالیف الهی و اخلاص در عمل است. چنین افرادی که دارای ویژگی های اخلاقی و اعتقادی فوق هستند در انجام اعمال صالح پیش قدم بوده و به سرعت راه کمال را می پیمایند.
نکته اول : نخست می گوید کسانی که از خوف پروردگارشان بیمناک و نگرانند : "إِنَّ الَّذینَ هُمْ مِنْ خَشْیَهِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ"
"خشیت" ترسی است که توأم با تعظیم و احترام باشد همچنین "مشفق" که از ماده ی "اشفاق" و از ریشه "شفق" به معنی روشنایی آمیخته با تاریکی گرفته شده به معنی خوف و ترسی است که آمیخته با محبت و احترام است . خشیت بیشتر جنبه ی قلبی دارد و اشفاق جنبه ی عملی . ذکر این کلمه در آیه ی فوق بدین معناست که آنها کسانی هستند که ترس آمیخته با عظمت خدا در دلهایشان جای گرفته است و آثار آن در عملشان و مراقبت هایشان نسبت به دستورات الهی نمایان است و به تعبیر دیگر "اشفاق" مرحله ی تکامل "خشیت" است که در عمل اثر می گذارد و به پرهیز از گناه و انجام مسئولیت ها وا می دارد.
نکته دوم : این افراد در برابر حقایقی که در آیات خدا می بینند سینه ای باز و آغوش گشاده دارندوبر اثرگروه بندی ها ، تقلید ها و حزب سازی ها ، خود را از انجام خیرات باز نمی دارند ، بلکه در جستجوی حق هستند، هر جا که باشد.
این مؤمنین کسانی هستند که به رسولان الهی و کتاب و شریعت آنها ایمان می آورند. "وَ الَّذینَ هُمْ بِآیاتِ رَبِّهِمْ یُؤْمِنُون"
چون از خدا خشیت دارند همان وادارشان می کند که در مقام تحصیل رضای او بر آیند و دعوت او را بپذیرند . منظور از "یؤمنون" تسلیم شدن در باطن و عمل در ظاهر است.
نکته سوم : وصف سوم از ایشان عبارت است از نفی شرک ، تنزیه و پاک شمردن پروردگار از هر گونه شریک
"وَ الَّذینَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لا یُشْرِکُونَ"
در واقع رسیدن به چنین اعتقادی و نداشتن هیچ گونه شرکی به خصوص شرک خفی نتیجه آن ایمان قوی به پروردگار است . به بیان دیگر ایمان به آیات خدا در ایشان چنان اثری دارد که وادارشان می کند شرکاء را از او نفی کنند و کسی جز او را نپرستند . توحید و یکتاپرستی ایشان نسبت به خداوند در همه ی ابعاد و جوانب زندگی از سیاسی ، اجتماعی و ... جلوه گر می شود.
نکته چهارم : بعد از مراحل خشیت ، اشفاق ، ایمان و عدم شرک نوبت به معاد و توجه ویژه ایشان به پذیرش اعمال می رسد . می فرماید : کسانی هستند که نهایت تلاش و کوشش خود را در انجام اطاعات و ادای حقوق مردم و حق پروردگار دارند اما با این حال خود را مقصر می دانند و دلهایشان ترسان است . "وَ الَّذینَ یُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَهٌ"
بعضی از افراد کوته فکر گمان می کنند که با انجام یک عمل کوچک می توانند خود را از مقربان درگاه پروردگار بپندارند و چنان حالت عجیبی پیدا می کنند که همه را در برابر خود کوچک و بی مقدار می شمارند در حالی که این مؤمنان در برابر تمام اعمال صالحی که انجام می دهند "یُؤْتُونَ ما آتَوْا" دلهایشان ترسناک است "وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَهٌ" زیرا که می دانند به سوی خدا رجوع خواهند کرد "أَنَّهُمْ إِلى رَبِّهِمْ راجِعُونَ" بنا براین هراس از کوتاهی و تقصیر در اعمال دارند .
نکته پنجم : در واقع بیم شان از تقصیر و کوتاهی آنان را وادار به کار خیر و بلکه شتافتن در آن می کند "أُولئِکَ یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ"
مسابقه در میان اینان برای کسب شهرت نیست بلکه برای خود کار نیک است .
سرعت در کارهای خیر به جهت آن است که ذات آنان با خیر و بخشش و کردار نیک سرشته شده است .
حاصل سخن اینکه آیات فوق ترسیم جالب و تنظیم کاملاً منطقی برای بیان صفات این گروه از مؤمنان پیشگام و موحدان ویژه که ارتباطی عمیق با ربوبیت پروردگار دارند می باشد . نخست از ترس آمیخته با احترام و تعظیم که انگیزه ایمان به پروردگار و نفی هر گونه شرک است شروع کرده و به ایمان به معاد و دادگاه عدل خدا که موجب احساس مسئولیت و انگیزه و کار نیک است منتهی می گردد.