بِسم الّلهِ الرحمنِ الرحیم
قال الله العظیم:
أَتُتْرَ‌کُونَ فِی مَا هَاهُنَا آمِنِینَ
آیا فکر میکنید شما در آنچه در این دنیا دارید در امن و امان رها خواهید شد؟
فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ و زُرُ‌وعٍ وَنَخْلٍ طَلْعُهَا هَضِیمٌ
در باغ و چشمه ها و کشتزارها و نخلهایی که شکوفهاش لطیف و برهم نشسته است ( و هیچ مسئولیت و بازگشتی نخواهید داشت؟ )
وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا فَارِ‌هِینَ
و شما ( ماهرانه )از کوه ها خانههایی برای خوشگذرانی میتراشید
فَاتَّقُوا اللَّـهَ وَأَطِیعُونِ وَلَا تُطِیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِ‌فِینَ الَّذينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْض...
پس از خدا پروا کنید و مرا پیروی نمایید و از اسرافکاران فرمان نبرید.کسانی که در زمین فساد میکنند.
آیات 146 – 152 شعراء
اسراف مانع رشد و تربیت
نکات مورد توجه آیات :
قران کریم خطر پیدایش طبقه مسرف و متجاوز را در شرایط رفاه و توانمندی اقتصادی بعضی از افراد جامعه گوشزد مینماید. زیرا اقشار ناآگاه در برابر این مساله مصون باقی نمانده و از آنان پیروی مینمایند. به طور مسلم تبعیت از اسرافگران، ناسازگار با تقوای الهی و خط پیامبران است.
نکته اول : در این بخش از آیات سوره شعراء با سرگذشت فشرده و کوتاهی از قوم ثمود و پیامبرشان "صالح"که در سرزمینی به نام "وادی القری" میان مدینه و شام می زیستند آشنا میشویم. آنان زندگی مرفهی داشتند و هرگز گمان نمیکردند که روزی باید این دنیا را ترک کرده و از این امکانات جدا شوند. حضرت صالح علیه السلام روی همین نقطه ی حساس زندگی آنها انگشت گذارده و میگوید: آیا شما چنین تصور میکنید که همیشه در نهایت امنیت در این ناز و نعمت خواهید ماند؟
" أَتُتْرَ‌کُونَ فِی مَا هَاهُنَا آمِنِینَ" مقصود این است که این برخورداری ها شما را نفریبد و از مرگ غافل نکند. همچنین بر فرض که مرگ در نرسد خود رفاه و امنیت این جا پایدار نیست و ممکن است اوضاع ناگهان دگرگون شود و همه ی آنچه که از آن برخودار هستید از دستتان برود.
نکته دوم : ثمودیان، سرزمینی حاصل خیز با منابع آبی سرشار و باغستانهایی پوشیده از درختان میوه داشتند، نخلستان های پر حاصل با خرماهای فراوان و مرغوب از نعمت هایی بود که خداوند بدان اشاره مینماید. " فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ و زُرُ‌وعٍ وَنَخْلٍ طَلْعُهَا هَضِیمٌ "
کلمه ی "طَلْعُ" به شکوفه ی خرما گفته میشود که قبل از میوه طلوع میکند و گاهی به نوبر و اولین خرما نیز گفته میشود. " هَضِیمٌ" به معنای شکوفهی لطیف و برهم نشسته است. یعنی شکوفه های خرما از انبوهی و پر حاصلی و طراوت برهم سوار شده است. با اینکه کلمه ی جنات شامل باغ های درخت خرما نیز میشود، ولی نام این درخت جداگانه برده شده که شاید اشاره به اهمیت خرما در میان قوم ثمود بوده است.
نکته سوم : قوم ثمود در منطق های گرمسیر اما کوهستانی زندگی میکردند. چنانچه در آیه بعدی میفرماید: و از کوهها ماهرانه خانه هایی میتراشیدند. "وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا فَارِ‌هِینَ"
"نحت" مصدر "تَنْحِتُونَ" به معنای تراشیدن است. کلمه" فَارِ‌هِینَ" میتواند از ریشه "فراهت" به معنای مهارت باشد " بُیُوتًا فَارِ‌هِینَ " یعنی با مهارت خانه هایی را از کوهها می تراشیدند. یا اینکه "فَارِ‌هِینَ" از "فره"به معنای شادی باشد که در این صورت اشاره به سرخوشی و سرمستی ثمودیان دارد.
نکته چهارم : حضرت صالح علیه السلام آنها را به رعایت تقوای الهی و پرهیز از گناه فرا میخواند و میگوید " فَاتَّقُوا اللَّـهَ وَأَطِیعُونِ" تقوا، زمینه ساز اطاعت از پیامبران و رهبران دینی است. با توجه به سفارش این پیامبر الهی میتوان گفت که مشکل عمده ی این قوم مساله بی تقوایی بوده است. به دنبال آن میفرماید: از فرمان اسراف کاران اطاعت نکنید " وَلَا تُطِیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِ‌فِینَ"
"اسراف"(مصدر مُسْرِ‌فِینَ) به معنای افراط کردن و از حد اعتدال خارج شدن است. اسراف همان تجاوز از حد قانون آفرینش و قانون تشریع است. این نیز روشن است که در یک نظام صحیح هرگونه تجاوز از حد موجب فساد و از هم گسیختگی میشود. "اسراف" در قران معنای گستردهای دارد: گاه شامل مسائل سادهای همچون خوردن و آشامیدن میشود. (31/اعراف) و گاه در انتقام گیری و قصاص بیش از حد (33/اسراء).گاه در انفاق و بذل و بخشش (67/فرقان) و در مواردی به معنای برتری جویی و استکبار آمده (31/دخان)
نکته مهم این است که بین اسراف و فساد رابطه ای مستقیم وجود دارد. چنانچه در همین آیات میخوانیم " الَّذينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْض" شخص اسراف کار نظم عالم هستی را بر هم میزند زیرا مجموعه جهان با یک نظام خاص به سوی اهداف صالحی در جریان است . خداوند برای هر یک از اجزای این جهان، خط سیری تعیین کرده است. حال اگر یکی از این اجزاء از مدار خود خارج شود و راه فساد در پیش گیرد میان آن و سایر اجزای این جهان درگیری ایجاد میشود. اگر توانستند این جزء نامنظم اسرافکار را به مدار اصلی اش باز گردانند چه بهتر و الّا نابودش میکنند تا نظام به خط سیر خود ادامه دهد!