قال الله العظیم :
ذلِکَ وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ (60 حج)
آری مطلب چنین است،و هر کس به همان مقدار که به او ستم شده مجازات کند،ولی باز هم به او ظلم شود ،قطعاًخداوند او را یاری خواهد کرد ،البته خداوند بخشایشگر و آمرزنده است.
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ أَنَّ اللَّهَ سَمیعٌ بَصیرٌ (61/حج)
این (وعده نصرت الهی ) به خاطر آن است که خداوند (بر هر چیزی قادر است اوست که)شب را در روز فرو می برد و روز را در شب فرو می برد البته خداوند شنوا و بینا ست.
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبیرُ (62/حج)
یاری مظلوم (از سوی خداوند)به خاطر آن است که خداوند حق است و هر چه را غیر از او بخوانند آن باطل است ،البته خداوند ،بلند مرتبه و بزرگ است.
تربیت در پرتو اسماءحسنای الهی(2)
نکات مورد توجه آیات:
در آیات فوق خداوند از بعضی اسماء وصفات عالی خود یاد می کند :
1-عفو و مغفرت " لَعَفُوٌّ غَفُورٌ "
2- علم وآگاهی " سَمیعٌ بَصیرٌ "
3- حق بودن " ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ "
4 - بزرگی و عظمت او " الْعَلِیُّ الْکَبیرُ"
این آیات قرآن کریم با تاکید بر اسماء وصفات خداوند مومنان را به سوی تربیت الهی رهنمون می شود.
نکته اول : در آیات گذشته سخن از مهاجران فی سبیل الله و وعده های پاداش الهی به آنان بود در این آیات سخن را ادامه داده می فرماید:هر کس در برابر ستمی که به او شده به همان اندازه دست به مجازات زند . سپس بر او ظلم شود ،خداوند او را یاری خواهدکرد." ذلِکَ وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللَّهُ"
در بعضی از روایات آمده است که جمعی از مشرکان مکه در پایان ماه محرم با مسلمانان روبرو شدند وبه یکدیگر گفتند یاران محمد صلی الله علیه وآله در ماه محرم دست به پیکار نمی زنند وحمله راآغاز کردند مسلمانان نخست از آنان خواستند که در ماه حرام جنگ آغاز ننمایند ولی آنها گوش ندادندمسلمانان به ناچاربرای دفاع از خود وارد عمل شده ومردانه جنگیدند وخداوند آنها را پیروز کرد .
در آیه می خوانیم " وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ " تعبیر به "مثل" تاکیدی بر این حقیقت است که نباید از حد تجاوز کند.
جمله ی" ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللَّهُ " اشاره به این است که اگر شخص در مقام دفاع از خویشتن تحت فشار ظلم قرار گیرد ،خداوند وعده یاری به او داده است، به این ترتیب کسی که از آغازسکوت کند و تن به ظلم و ستم در دهد و هیچ گونه گام موثری در راه دفاع از خود بر ندارد خداوند او را یاری نمی کند.
و از آنجا که همیشه قصاص و مجازات باید با عفو و رحمت آمیخته شود تا افرادی که از کار خود پشیمان گشته اند و سر تسلیم فرود آورده اند زیر پوشش آن قرار گیرند در پایان آیه می فرماید :خداوند بخشنده و آمرزنده است "إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ"
نکته دوم: وعده نصرت و یاری هنگامی دلگرم کننده است که از سوی شخص قادر و توانایی باشد لذا در آیه بعد گوشه ای از قدرت بی پایان خدا را در پهنه ی عالم هستی بازگو می کند .
این بخاطر آن است که خداوند شب را در روز و روز را در شب داخل می کند" ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ "
"یولج"از ماده ی "ایلاج" به معنی دخول است . این تعبیر به دگرگونیهای تدریجی و کاملا منظم و حساب شده شب و روز در فصول مختلف سال است که از یکی کاسته و به دیگری افزوده می شود .
به احتمال دیگری تفسیر آیه شریفه این است که اشاره به مساله طلوع و غروب آفتاب باشد که از آغاز طلوع فجر ،اشعه آفتاب به طبقات بالای هوا می افتد و آهسته آهسته به طبقات پایین منتقل می شودگویی روز تدریجاً وارد شب می گردد و بعکس هنگام غروب آفتاب نخست نور از قشر پایین جو برچیده می شود و هوا کمی تار می گرددو تدریجاًاز طبقات بالاتر ،تا اینکه آخرین شعاع خورشید برچیده می شود.
در پایان آیه می فرماید : خداوند سمیع و بصیر است ." أَنَّ اللَّهَ سَمیعٌ بَصیرٌ"
یعنی تقاضای کمک مومنان را می شنود و از حال و کار آنها آگاه است و در موقع لزوم ،لطفش به یاری آنها می شتابد ، همان گونه که از اعمال و نیات دشمنان حق با خبر است.
نکته سوم : در آخرین آیه می فرماید: اگر می بینید لشگریان حق پیروز می شوند و باطل عقب نشینی می کند ،لطف خدا به یاری مومنان می شتابد و کافران را تنها می گذارد، به خاطر آن است که خداوند حق است و تمام انسان ها و موجوداتی که به نحوی با خدا ارتباط دارند حقند و به همان اندازه که از او بیگانه اند باطلند " ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ"
در پایان آیه می فرماید: " هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبیرُ" کلمه "علی" از ماده "علو" گرفته شده به معنی بلند مقام است و نیز به کسی گفته می شود که قادر و قاهر است و کسی قدرت مقاومت در برابر اراده ی او را ندارد.
"کبیر" نیز اشاره ای است به عظمت علم و قدرت پروردگار کسی که دارای این صفات است بخوبی می تواند دوستان خود را یاری دهد و دشمنان را در هم بشکند .