بِسم الّلهِ الرحمنِ الرحیم
قال الله العظیم:
أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ لا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرينَ * پیمانه راتمام بدهید واز کم فروشان نباشید.
وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقيمِ * و(کالا) را با ترازوی درست وزن کنید.
وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدينَ *
واز (ارزش) اشیای مردم نکاهید ودرزمین به فسادگیری نکوشید.
وَ اتَّقُوا الَّذي خَلَقَكُمْ وَ الْجِبِلَّه الْأَوَّلينَ * واز آن کسی که شما ومردم پیشین راآفریده است پروا کنید.( شعرا 181 تا184)
تربیت ره آورد بازگشت به فطرت
نکات مورد توجه آیات :
دستورات تربیتی قرآن کریم برای رشد وخود سازی اعم از فردی واجتماعی سازگار بافطرت انسانی است تعالیم الهی که توسط انبیاء علیهم السلام برای تزکیه وتربیت نفوس آمده درحقیقت برای شکوفایی فطرت دینی است درآیات فوق خداوند شعیب علیه السلام را مامور می‌کند تاجامعه‌ی غفلت زده که افراد آن درتعلق به دنیا ومحبت آن گرفتارند هشیار نماید تا فضیلت وتقوا را درخود پیاده کنند وبه فطرت اولیه خود باز گردند!
نکته اول : پیامبران ورهبران الهی هم‌پای مسائل اعتقادی وعبادی به اصلاح امور اقتصادی جامعه نیز می‌پردازند. قوم شعیب (مردم ایکه ومدین) دریک منطقه حساس تجاری برسر راه کاروان‌هایی که از حجاز به شام واز شام ومناطق دیگر رفت وآمد می‌کردند قرار گرفته بودند. قافله‌ها در وسط راه نیازهای فراوانی پیدا می‌کردند گاهی مردم شهرهایی که در وسط مسیر قرار داشتند از این موقعیت حداکثر سوء استفاده را می‌نمودند، اجناس آنها را به کمترین قیمت خریده وکالاهای خودرا به گران‌ترین مبلغ می‌دادند.
جالب اینکه این قوم با نداشتن نیاز مالی دست به ظلم اقتصادی میزدند. حضرت شعیب علیه السلام میفرماید: حق پیمانه را ادا کنید وازکم فروشان نباشید "أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ لا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرينَ "
"اوْفُوا" از ماده "وفاء" به معنای تمام دادن است واین نسبت به اشیایی است که باکیل تعیین می‌شود.
" مُخْسِر" از " خسر" به معنای زیان گرفته شده وبه کسی گفته می‌شود که شخص یاچیزی را در معرض خسارت قرار می‌دهد.
بنابراین آیه معنای وسیعی دارد که علاوه برکم فروشی همه‌ی عواملی راکه سبب زیان وخسران درمعامله بشود در برمی‌گیرد.
نکته دوم : رهنمود حضرت شعیب علیه السلام استفاده از ترازوی دقیق درمعاملات ورعایت حق وعدالت است. میفرماید: باترازوی درست بسنجید" وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقيمِ "
"قسطاس" به معنای ترازو است ،" مستقیم " یعنی درست.
استقامت میزان وترازو به این است که آن را عادلانه بکارگیرند.
تعبیر فوق اشاره به آن دارد که شما درمواردی ترازوهای خودتان را دست کاری می‌کنید وازاین طریق حقوق مردم را نادیده می‌گیرید.
کم‌فروشی وعدم رعایت اقتصادی مشکل دیروز وامروزجوامع بشری است به گزارش تاریخ پیامبر صلی الله علیه وآله هنگام ورود به شهرمدینه بسان حضرت شعیب علیه السلام بارواج کم فروشی وبدفروشی وعدم کیل ومیزان درست روبرو بود.
زیرا اقتصاد مدینه دردست سرمایه داران یهودی بود ازاین روقرآن کریم درآیات متعدد این مسئله رایاد آور شده است ( سوره های اعراف – هود- شعراء)
نکته سوم : نابسامانی‌های اقتصادی سرچشمه ازهم گسیختگی نظام اجتماعی می‌شود میفرماید:
درزمین فساد نکنید وجامعه رابه تباهی نکشید و به هرگونه استثمار وبهره‌کشی ظالمانه وتضییع حقوق دیگران پایان دهید."وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدينَ "
دعوت به عدالت اقتصادی نمونه‌ای از اصلاح تشریعی زمین است که خدا با فرمان وفاء به کیل و وزن ونهی از بخس درحقوق مردم به دست پیامبرانش زمینه‌ی ایجاد امنیت اقتصادی واجتماعی رافراهم می‌آورد پس نمی بایست با مخالفت این امرونهی وخیانت درکیل و"وزن" امنیت جامعه رابرهم زد زیرا عدم امنیت اقتصادی وسلب آسایش فکری وآرامش روانی زمینه ساز فساد وتباهی است.
نکته چهارم : شعیب علیه السلام درآخرین دستورش می‌گوید: از خدایی بپرهیزید که شما واقوام پیشین راآفرید:"وَ اتَّقُوا الَّذي خَلَقَكُمْ وَ الْجِبِلَّه الْأَوَّلينَ " خداوندی که شما را در احسن تقویم خلق نمود از اعضاء وجوارح وقوای عقل وشعور به اوعنایت نمود.
"جِبِلَّه" از "جبل" به معنی کوه است گاهی به جماعت زیاد که در عظمت همچون کوهند گفته می‌شود. ونیز به طبیعت وفطرت انسان جبله گفته می شود.
تعبیرفوق ممکن است اشاره به این حقیقت نیز باشد که آنچه من در باره ترک ظلم وفساد وادای حقوق مردم در رعایت عدالت گفتم در درون فطرت انسان ها از روز نخست بوده ومن برای احیای فطرت پاک شما آمده‌ام.