قال الله العظیم :
وَ الَّذینَ هاجَرُوا فی سَبیلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا لَیَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَیْرُ الرَّازِقینَ(58/ حج)
و کسانی که در راه خدا هجرت کرده سپس کشته شده یا مرده اند ،قطعاًخدا عطایی نیکو به آنان خواهد داد. و بی گمان خدا بهترین روزی دهندگان است .
لَیُدْخِلَنَّهُمْ مُدْخَلاً یَرْضَوْنَهُ وَ إِنَّ اللَّهَ لَعَلیمٌ حَلیمٌ (59/ حج)
بی تردید خداوند آنان را در محلی وارد می کند که مورد رضایتشان باشد . همانا خداوند دانا و بردبار است.
تربیـت در پـرتـو اسمـاءحـسنای الهـی
نکات مورد توجه آیات:
مهاجرانی که از خانه وکاشانه خدا به خاطر نام الله و حمایت از آیین او بیرون می روند به عنوان یک گروه ممتاز در قران از آنان یاد شده است این افراد اگر در این مسیر شهید شده ویا به مرگ طبیعی از دنیا بروند خداوند به همه ی آنها روزی نیکو داده و از نعمت های ویژه ای بر خوردار می شوند .
در آیات 58تا 65 سوره حج از پانزده نام نیک خدا یاد می شود که هر یک می تواند درس تربیتی مهمی را متذکرگردد.
نکته اول : هجرت از شهر و دیار به منظور حفظ دین ،عملی شایسته و محبوب خداوند است.
وَ الَّذینَ هاجَرُوا فی سَبیلِ اللَّهِ..............
در آیه ی فوق قید " فی سَبیلِ اللَّهِ" اشاره به این دارد که هجرت باید برای خدا باشد . و اگر این عمل برای غیر خدا بود ثوابی ندارد و عمل صالح محسوب نمی گردد. در بعضی از موارد مقاصد دنیوی نظیر بدست آوردن ماه و جاه و مقام و امثال آنان سبب هجرت افراد می گردد در حالیکه آیه ی شریف با تاکید بر فی " سبیل الله" خلوص نیت را یاد آور می شود .
دو جمله "قتلوا"و "ماتوا" نیز این قید را به همراه دارد و باید در معنای آن لحاظ شود یعنی این افراد اگردر راه خدا کشته شوند و یا در راه خدا از دنیا بروندبه رزق نیکو دست می یابند.
بعضی از مفسران از این تعبیر چنین نتیجه گرفته اند که مهم جان دادن در راه خداست چه از طریق شهادت باشد و چه از طریق مرگ طبیعی هر کس برای خدا و در راه خدا بمیرد مشمول ثواب شهیدان است.
نکته دوم : خداوند تبارک و تعالی از این مهاجران فی سبیل الله به نحو بسیار زیبایی پذیرایی می نماید . به همه ی کسانی که شربت شهادت نوشیدند و یا به مرگ طبیعی در راه خدا از دنیا رفتند رزق نیکو می دهد ". لَیَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً "
بعضی از مفسران گفته اند :"رزق حسن" اشاره به نعمت هایی است که وقتی چشم انسان به آن می افتد چنان مجذوب می شود که نمی تواند دیده از آن بر گیرد و به غیر آن نگاه کند و تنها خدا قدرت دارد که چنین روزی را به کسی دهد.
لازم به ذکر است با توجه به آیه رزق دنیا گاهی نیکو ست و گاهی تلخ ولی بهشتیان تنها از رزق نیکو بر خوردارند و تنها خداوند است که بهترین روزی را می دهد ." إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَیْرُ الرَّازِقینَ"
نکته سوم : مسکن و جایگاه دلپذیر ،از برجسته ترین مصداق های روزی نیکو ی خدا به مومنان مهاجر در سرای آخرت است " لَیُدْخِلَنَّهُمْ مُدْخَلاً یَرْضَوْنَهُ "
یعنی خداوند آنها را در محلی وارد می کند که از آن راضی و خشنود خواهند بود تعبیر " یَرْضَوْنَهُ" اشاره به این است که تا منتها درجه ای که از نعمت های الهی آرزو کنند خدا به ایشان می دهد چنانچه در سوره فرقان آیه 16می فرماید: " لَهُمْ فیها ما یَشاؤُنَ خالِدینَ.... "یعنی در بهشت آنچه را بخواهند در اختیار شان هست.
به بیان روشن تر اگر در این جهان از منزل و ماوای خود به ناراحتی تبعید و اخراج شدند خداوند در جهان دیگر آنها را در منزل و ماءوایی جای می دهد که از هر نظر مورد رضایت آنهاست وبه این ترتیب ایثار و فداکاری آنان را به عالی ترین وجه جبران می کند.
نکته چهارم : در پایان آیه می فرماید : "وَ إِنَّ اللَّهَ لَعَلیمٌ حَلیمٌ......"
"علیم" اشاره به اینکه خداوند از اعمال این بند گان با خبر است و درجه ی ایمان ،صبر ،صداقت،و .... .هر یک از آنان را می داند "حلیم" اشاره به این دارد که خداوند در عین عالم بودن حلیم است و عجله در مجازات و کیفر بد کاران نمی نماید تا در میدان آزمایش دنیا پرورش یافته و تربیت شوند . اوصاف فوق می تواند در واقع توصیه ای از جانب خداوند به مومنان صدر اسلام باشد که فشار های کافران آنان را بی حوصله نکند ، بلکه همان طور که خدا حلیم و بردبار است.اینان نیز صبر نموده و خویشتن داری را از دست ندهد.
حاصل این دو آیه و همچنین دیگر آیات قران کریم با معرفی اسماءو صفات خداوند مومنان را عارف و دل آگاه نموده تحولی از درجه ایمان به درجه معرفت را عنایت می نماید.