بِسم الّلهِ الرحمنِ الرحیم
قال الله العظیم:
يا بُنَيَّ إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّه مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ في صَخْرَه أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطيفٌ خَبيرٌ (لقمان16)
ای فرزندم اگر (عمل تو)همسنگ دانه‌ی خردلی باشد و در دل تخته سنگی یا در آسمان ها یا در زمین نهفته باشد ،خداوند آن را (در قیامت برای حساب) حاضر می‌کند زیرا که خداوند دقیق و آگاه است.
تـربـیت اعتـقادی
نکات مورد توجه آیه:
تربیت دینی (تربیت اعتقادی ،اخلاقی و عبادی )از وظایف والدین شمرده شده است.به این معنا که حفاظت فرزند از آنچه باعث فساد اخلاق و عقیده اش میشود،واجب است و باید نسبت به جلوگیری از فرو افتادن فرزندبه ورطه زیان ،فسادو گناه مواظبت نمود و وی را از گناه منع کرد و به اخلاق و آداب نیکو عادت داد.در این میان تربیت اعتقادی (خداشناسی،پیامبر شناسی ،امام شناسی ومعاد)از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دستورات لقمان حکیم نیز با همین شیوه آمده است .
"تربیت اعتقادی "همه اقداماتی که برای ایجاد گرایش و شکل دهی باور و پذیرش قلبی در حوزه اعتقادات صورت می‌گیرد.
نکته اول : نخستین اندرز لقمان پیرامون مساله توحید و مبارزه با شرک بود. دومین موعظه او درباره‌ی حساب اعمال و معاد است که حلقه مبدا و معاد را تکمیل می کند .
لقمان حکیم موعظه‌های خود را از روی شفقت پدرانه مطرح فرموده می‌گوید :یا بنی "ای پسرکم"در این تعبیر محبت فراوان پدرانه نهفته است و نشان دهنده این است که از نصیحت فرزندان نباید غافل باشیم گفتگو های صمیمی یکی از بهترین راه‌های تربیت صحیح فرزند است به خصوص برای نوجوانان بسیار کار آمد می‌باشد . با تعبیر "یا بنی"در واقع احترام و شخصیت طرف مقابل حفظ میشود .
نکته دوم: قانون قرآن کریم این است که اعمال نیک و بد هر قدر کوچک و کم ارزش و هر قدر مخفی و پنهان باشد برای حساب در روز قیامت آورده می شود. يا بُنَيَّ إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّه مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ في صَخْرَه أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ ...
"خردل "گیاهی است با دانه های سیاه رنگ و بسیار کوچک که دانه های آن در کوچکی و حقارت ضرب المثل است.
تعابیری در آیه فوق وجود دارد که خبر از ارزیابی و نظارت کامل کوچک ترین کارها خبر می دهد.
دقت کنیم: کوچکی "خردل" سفتی"صخره" دوری و ناپیدایی، سماوات وارض ، همه با هم آگاهی بسیار جامعی نسبت به نظام پاداش و کیفر قیامت می‌دهد.
نکته سوم: توجه به این آگاهی پروردگار از اعمال انسان ، و محفوظ ماندن همه‌ی نیکیها و بدیها در کتاب علم پروردگار و نابود نشدن چیزی از این عالم هستی ،خمیر مایه‌ی همه‌ی اصلاحات فردی و اجتماعی- است و نیروی محرک قوی به سوی خیرات و باز دارنده موثر از شر و بدیها است.
در حدیثی از امام باقر علیه السلام می خوانیم: اتَّقُوا الْمُحَقَّرَاتِ مِنَ الذُّنُوبِ فَإِنَّ لَهَا طَالِباً يَقُولُ أَحَدُكُمْ - أُذْنِبُ وَ أَسْتَغْفِرُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ وَ نَكْتُبُ ماقَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ كُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْناهُ فِي إِمامٍ مُبِينٍ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّه مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَه أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ (الكافي ج2، ص271)
از گناهان کوچک بپرهیزید.چرا که سرانجام کسی از آن باز خواست می‌کند ،گاهی بعضی از شما می‌گویند ما گناه می کنیم و به آن استغفار می نماییم . در حالی که خداوند عزوجل می گوید:ما تمام آنچه آنها از پیش فرستاده‌اند و همچنین آثارشان را ،و همه چیز را در لوح محفوظ احصا کرده ایم و نیز فرموده :اگر اعمال نیک و بد حتی به اندازه سنگینی دانه ی خردلی باشد در دل صخره‌ای یا در گوشه ای از آسمان یا اندرون زمین ،خدا آن را حاضر می‌کند چرا که خداوند لطیف است.
نکته چهارم: بنا بر تصریح مفسران اسماءحسنای پایان آیات با موضوع آیات مرتبط است در آیه فوق می خوانیم" إِنَّ اللَّهَ لَطيفٌ خَبيرٌ"
صفت لطیف مشترک بین خالق و مخلوقات است. لفظ مشترک است اما معنا مختلف می باشد .
لطافت در مخلوقات به معنای ظرافت ،کوچکی و قلّت است اما در پروردگار مراد نفوذ در اشیاء است با -توجه به صدر آیه خداوند لطیف و نافذ است یعنی می‌تواند عمل را از درون سنگ یا از آسمان یا از زمین بیاورد.
صفت خبیر نیز مشترک بین خالق و مخلوق است خبرویت انسان ها از طریق تجربه و علم بدست می‌آید اما نسبت به خداوند یعنی کسی که چیزی از او غایب و مخفی و پوشیده نیست.
با توجه به آیه خداوند خبیر است یعنی می داند عمل چیست و در کجاست به لطف خود به اشیاءنزدیک می شود و به خبرویت خود بر آنها احاطه دارد پس بر ماست که توجه داشته باشیم که چشم خدا همواره متوجه اعمال ماست.