قال الله العظیم :
وَ کَمْ أَهْلَکْنا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثاثاً وَ رِءْیاً
و چه بسیار نسل ها را پیش از آنان نا بود کردیم که مال و ثروتشان بهتر بود و منظری آراسته تر داشتند.
قُلْ مَنْ کانَ فِی الضَّلالَه فَلْیَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمنُ مَدًّا حَتَّى إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذابَ وَ إِمَّا السَّاعَه فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَکاناً وَ أَضْعَفُ جُنْداً( 74و75 مریم)
بگو: هر که در گمراهی است ،خداوند رحمان (طبق سنت خود)مدتی به او مهلت و مدد می دهد.تا زمانی که آنچه را وعده داده می شوند ببینند، یا عذاب این دنیا ،یا (عذاب)قیامت را پس (در آن روز )خواهند دانست چه کسی جایگاهش بدتر و لشگرش ناتوانتر است.
تـربیــت بـا عــبرت
نکات مورد توجه آیات :
منطق گروهی از افراد در طول تاریخ این است که داشتن زرق وبرق دنیا و پول و ثروت نشانه ی شخصیت و ارزش است. به همین سبب مومنان فقیر را به سخره گرفته و نگاه تحقیر آمیز دارند . در آیات فوق خداوند با بیانی کاملاً قاطع ( کَمْ أَهْلَکْنا ) از نابودی گروههایی نظایر این ها سخن گفته و سپس هشدار می دهد که با مهلت الهی این زندگی مرفه ادامه یافته تا زمانی که عذاب این دنیا یا عذاب آخرت را با چشم خود ببینند.
نکته اول : یکی از استدلال های کافران در مقابل مومنان این است که چون از نظر امکانات رفاهیوضعیت بهتری دارند بنا بر این کفرشان خیر دنیا را به آنها رسانده و این خیلی بهتر از ایمان مومنان است که در سختی زندگی می کنند .
قران با بیانی کاملاً مستدل و کوبنده به آنها چنین پاسخ می گوید: گویا اینها فراموش کرده اند تاریخ گذشته ی بشر را : اقوام بیشماری پیش از آنها بودند که مال و ثروت و وسایل زندگیشان از اینها بهتر بود و هم منظره و ظاهرشان آراسته تر، اما نابود شدند." وَ کَمْ أَهْلَکْنا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثاثاً وَ رِءْیاً"
"قرن" به مردمی گفته می شود که در یک زمان با هم زندگی می کنند کلمه ی " أَثاثاً" به معنای امکانات زندگی و رفاهی است. قران تاکید می کند که امکانات رفاهی نشانه ی سعادت نیست و از قهر خداوند جلوگیری نمی کند بلکه در بسیاری از موارد عامل غرور، غفلت، طغیان و سرانجام هلاکت است.
نکته دوم : سپس هشدار دیگری می دهد که پیامبر (صلی الله علیه وآله ) به آنها بگو: گمان نکنید ای ستمگران بی ایمان این مال و ثروت شما مایه ی رحمت است بلکه چه بسا این دلیل عذاب الهی باشد. کسی که در گمراهی است و اصراربر ادامه ی این راه دارد خداوند به او مهلت می دهد و این زندگی مرفه همچنان ادامه می یابد. "قُلْ مَنْ کانَ فِی الضَّلالَه فَلْیَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمنُ مَدًّا"
اصل مد به معنای "کشیدن"است . از همین واژه کلمه ی " امداد"را داریم که معمولاًدر کارهای مورد رضایت و محبوب به کار می رود. و مد در مورد کار نا پسند و مکروه استفاده می شود. خداوند به گمراهی شخص گمراه بدین گونه مدد می رساند که او را نعمت می دهد تا شخص مذکور آرزوی بازگشت به هدایت را از دست بدهد.
استمرار نعمت ها و غوطه ورشدن در آنها هم مایه ی غرور و غفلت بیشتر می شود و هم سلب نعمتها عذاب درد ناکتری را بدنبال دارد . خداوند متعال به همه ی کسانی که راه شری را انتخاب کنند ،مهلت می دهد. تا شاید توبه کنند و یا فرزندان صالحی از نسل آنان به وجود آید.
گر چه برخی گمراهان از مهلت الهی سوءاستفاده کرده، گناهان بیشتری مرتکب می شوند و عذاب خود را بیشتر می کنند.
نکته سوم : سنت خداوند بر این است که زمینه ی حرکت و رشد را برای همه ی انسان ها فراهم کند کسانی که راه گمراهی را بر می گزینند چه بسیار عذاب الهی را همین دنیا ببینند " حَتَّى إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذاب"
کلمه "العذاب"در آیه فوق اشاره به مجازات های الهی در عالم دنیا است همچون طوفان نوح و زلزله و سنگ های آسمانی و...
خداوند بعضی گمراهان را در دنیا عذاب می کند و حساب قیامتش نیز همچنان باقی می ماند و برخی را تنها در قیامت کیفر می دهد چنانچه در ادامه آیه آمده است " وَ إِمَّا السَّاعَه "
کلمه "الساعه"در اینجا یا به معنی پایان دنیا است، یا عذاب الهی در قیامت.
امام صادق علیه السلام درباره " إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ " می فرمایند:فَهُوَ خُرُوجُ القائمِ ...
آن وعده ظهورحضرت قائم علیه السلام است یعنی روز قیامت معلوم خواهد شد که چه کسی در موقعیتناپسند و ضعیف قرار دارد.