بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم
قال الله العظیم :
وَ لا یَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْکُمْ وَ السَّعَه أَنْ یُؤْتُوا أُولِی الْقُرْبى وَ الْمَساکینَ وَ الْمُهاجِرینَ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَلا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ (22نور)
توانگران وآنان که گشایش درکار آنهاست، نباید سوگند بخورند که به خویشاوندان ومسکینان و مهاجران در راه خدا چیزی ندهند. باید عفو و گذشت نمایند و از آنان در گذرند. آیا دوست نداریدکه خداوند شما را ببخشد؟ وخداوند آمرزنده و مهربان است.
توصــیه الهـی بـرای تربیـت مومنـان
نکات مورد توجه آیه:
خداوند تبارک وتعالی،گام به گام مومنان را در پیمودن مراحل تکامل راهنمایی و هدایت مینماید. انفاق به خویشاوندان و فقراء و مهاجرین و همچنین گذشت از لغزش های دیگران به خصوص افراد خانواده حکایت از کرامت و بزرگواری مومنان دارد و سبب غفران و آمرزش الهی است.
نکته اول: دشمنان داخلی و خارجی همیشه در پی آنند که اجتماع مسلمانان از هم گسیخته باشد مومنان هوشیار متوجه این توطئه دشمن شده و در صدد خنثی کردن نقشه های آنها میباشند.
در آیه فوق خداوند توصیه مینماید که مسلمانان در مواردی که موج تهمت و بازار شایع در جامعه رواج مییابد گرفتار احساسات تند وداغ نشوند ودر برابر لغزش ها واشتباهات افراد خاطی تصمیمات خشن نگیرند. به خصوص آنها که نبض اقتصاد جامعه در دستانشان است و از وسعت مالی برخوردارند نباید تصمیم بگیرند که انفاق خود را نسبت به نزدیکان و مستمندان قطع کنند."وَ لا یَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْکُمْ وَ السَّعَه أَنْ یُؤْتُوا أُولِی الْقُرْبى وَ الْمَساکینَ وَ الْمُهاجِرینَ فی سَبیلِ اللَّهِ"
"یَأْتَلِ"از ماده "الیه"به معنی سوگند خوردن و یا از ماده "الو" به معنی کوتاهی کردن و ترک نمودن است. بنا بر این در ترجمه و توضیح آیه می توان گفت: مومنان هشیار سوگند نخورند که دیگر کار خیر انجام نمیدهندیامومنان کوتاهی نکنند در این که خیر انجام دهند!
نکته دوم: درادامه آیه خداوند برای تشویق جامعه ی ایمانی و عدم تفرقه وعده پاداش بسیار زیبایی را درقالب امربه عفووگذشت مطرح میفرماید ومیگوید. باید عفو و گذشت نمایند: "وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا"
در معنای عفو با توجه به تفاسیر میتوان گفت: عفو: بخشیدن، پیجویی نکردن برگذشته و گذشت از خطا و تقصیر اغماض و روحیه گذشت از تقصیر دیگران و نادیده گرفتن خطاهای آنان یکی از مکارم و محاسن اخلاق و آداب معاشرت است زیرا در زندگی اجتماعی کمترکسی دیده میشود که حقی از اوضایع نشده باشد و دیگران او را نشکسته باشند. ادامه حیات اجتماعی مبتنی برعفو و گذشت است. زیرا اگر همهی مردم در استیفای حقوق خویش سختگیر باشند و از کوچکترین لغزشی چشم پوشی نکنند و زندگی بسیار تلخ خواهد شد.
قران مجید در موارد متعددی دستور می دهد که مردم این روش پسندیده (عفو) را برای خود انتخاب کنند و اگر از برادر دینی خویش لغزش و اشتباهی دیدند از خطای او در گذرند به پیامبر صلی الله علیه و آله دستور میدهد،"خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلینَ " (199اعراف)
در جای دیگر عفو را از خصوصیات متقین معرفی می فرماید:"والعافین عن الناس" (134آل عمران )
قران کریم پیرامون پاسخ بدی را با بدی دادن می گوید:
"وَ جَزاءُ سَیِّئَه سَیِّئَه مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ... " (40 شوری)
کیفر بدی مجازاتی همانند آن است. هرکس عفو و اصلاح کند اجر و پاداش او با خداست.
در احادیث معصومین علیهم السلام مساله عفو و گذشت از زاویه ی دیگری مورد دقت واقع شده است. "قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله عَلَیْکُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا یَزِیدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا یُعِزَّکُمُ اللَّه"
عفو و بخشش را شیوه خود قراردهید زیرا بخشش و گذشت برعزت انسان بیفزاید . پس نسبت به یکدیگر گذشت داشته باشید تا خدا شما را عزیز کند.
لازم به ذکر است عفو در مسائل شخصی است اما در مسایل عمومی و حقوق الهی عفو جایی ندارد.
و مسئله مهم تر اینکه کسی که انتظار دارد دیگران خطاهای او را نادیده بگیرند خود نیزباید بدیهای دیگران و لغزش آن ها را نادیده انگارد.
نکته سوم : در آیه شریفه پس از عفو خداوند به مومنان رشد یافته دستور"صفح"میدهد" وَ لْیَصْفَحُوا ...."
در تفسیر واژه"صفح"آمده است:نادیده گرفتن خطا که مرحله ای بالاتر از عفو است. یا عفوی که در آن ملامت و سرزنش نباشد.
پس از بیان این دو دستور زیبا میگوید آیا دوست ندارید خدا شما را ببخشد؟" الا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ- اللَّهُ" پس شما هم ببخشید. وسرانجام دو صفت از صفات خدا که"غفور"و"رحیم" است را به عنوان تاکید ذکر میکند . اشاره به اینکه شما نمیتوانید داغتراز فرمان پروردگار باشید!