صلح حدیبیه زمانی پیش آمد که پیامبر صلی الله علیه و آله در سال ششم هجری قصد عمره کردند و از منطقه سرزمینی خود مدینه خارج شده و به سوی مکه رفتند (با تعداد بیش از 700نفر و فقط با سلاح شمشیر)
مکیان که ورود محمد صلی الله علیه و آله را به منطقه سرزمینی خود، بدون اذن از قریش را زیر سوال رفتن حاکمیت و فنای اقتدار و حتی آیین خود، بت پرستی می‌دیدند تصمیم گرفتند تا جلوی ورود پیامبر صلی الله علیه و آله و یارانش را بگیرند.
اما پیامبر صلی الله علیه و آله که مصصم به ورود به مکه و انجام عمره بودند از بیراهه به نزدیکی مکه رسیدند و وقتی دیدند لشکر مشرکین جهت مقابله تجهیز شده است در منطقه حدیبیه در نزدیکی مکه متوقف شدند. جالب اینجاست که در هیچ کدام از این تهدید‌ها پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه باز نگشتند و برای وصول به نیت خود که انجام عمره و ورود به منطقه سرزمینی مشرکین(مکه) بود پافشاری کردند و با فرستادن سفیرانی جهت همین مسأله باب مذاکره را باز کردند. حتی در یکی از اعزام‌ها که عثمان بن عفان را فرستاده بودند. زمانی که شایع شد عثمان کشته شده است. پیامبر صلی الله علیه و آله از مسلمین همراهش بیعت گرفت تا انتقام خون، همه جان برکف استقامت ورزند. این بیعت که به بیعت رضوان در تاریخ اسلام مشهور شده با آیات وحی مورد تأیید قرار گرفت و خداوند از چنین مسلمینی که به فرمان مولا و ولی شان و برای احقاق حق حاضر شدند از جانشان بگذرند تقدیر به عمل آورد.
مشرکین که آوازه استقامت و پایداری مسلمین را شنیده بودند و از سویی پیمان و بیعت مجدد آن ها تا پای مرگ در دفاع از ارزش های اسلامی را درک کرده بودند در دلشان رعب و وحشت افتاد و حاضر شدند بر سر آن چه خواست پیامبر صلی الله علیه و آله بود یعنی تغییر در رفتارشان، اجازه ورود مسلمانان به محدوده قلمرو اشان و رفتار مسلمین بر اساس آیینی که آنها سالیان سال به خاطر آن با مسلمانان می جنگیدند وارد مذاکره شوند.
پیامبر صلی الله علیه و آله با زیرکی در این پیمان مفادی را گنجاند که سرانجام باعث فتح مکه شد. و در هیچ کدام از مفاد به مشرکین حق دخالت در امور مدینه، تخریب منطقه و یا تعطیلی آن چه آنها اعمال حتی خیانت آمیز تلقی می کردند داده نشد.
مشرکین حتی با این که مسلمین تا محدوده سرزمینی آنها پیش رفته بودند بر اساس این صلح نامه هیچ تهدیدی را نتوانستند بر پیامبر صلی الله علیه و آله بقبولانند. و تنها مستأصل از پیامبر صلی الله علیه و آله خواستند انجام این تعهد از سال آینده باشد تا وجهه منطقه ای قریشیان بیش از پیش تخریب نشود.
جالب اینجاست که با اولین خطای مشرکین در بد عهدی در انجام صلح نامه پیامبر صلی الله علیه و آله توانستند مکه را فتح کنند. امروزه هوش و ذکاوت پیامبر صلی الله علیه و آله که سند تمام سیاست مداران اسلامی می‌تواند باشد متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته و گروهی از سیاسیون خود را در پناه کلماتی چون صلح، بدون توجه به وضعیت مقتدرانه پیامبر صلی الله علیه و آله در صلح نامه حدیبیه قرار داده اند و از صلح حدیبیه فقط به واژه و نه آن چه پیامبر صلی الله علیه و آله و مسلمین به دست آوردند بدون آن که چیزی از دست بدهند اکتفا کرده اند.
منبع:
طبری: تاریخ طبری، ج 3، ص 1120 تا 1122
مسعودی: التنبیه و الاشراف، ص 234
ابن سعد، طبقات الکبری، ج 2، ص 94