بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله العظیم:
«فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ»؛ پس اگر( جان به گلو رسیده ) از مقربان باشد.
«فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّتُ نَعِيمٍ»؛ (در) راحت و آسایش و بهشت پرنعمت (خواهد بود.)
«وَأَمَّا إِن كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ»؛ واگر از سعادتمندان باشد.
«فَسَلَامٌ لَّكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ»؛ (به او گفته می شود:) از سوی سعادتمندان برتو سلام ﺑﺎﺩ.(سوره واقعه 91-88)
راز رشــد اصحـاب الیـمین
اصطلاح "أَصْحَابِ الْيَمِينِ " عنوانی با عظمت و ارزشی است که در چند جای قرآن کریم آمده است.
کدامین ویژگی آنان را سرآمد کرده است.مفسران کلامشان را متمرکز بر آزادی معنوی آنان کرده‌اند. با این توضیح که: دین اسلام برای انسان حق حیات و آزادی را قائل است و آزادی را مقدمه حیات برین می‌داند.
بنابر تعالیم قرآنی برای رسیدن به این آزادی باید خود را از بند هوس‌ها برهاند. زیرا همه انسان‌ها در گرو رفتار خود می‌باشند و تنها کسانی از این قید آزادند که در صف اصحاب یمین قرار گیرند قرآن کریم می‌فرماید:
"كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِینه "هرکسی در گرو دست آوردهای خویش است،"إِلَّا أَصْحَابَ الْيَمِينِ" (مدثر ۳۸-39)
به راستی حیات " اصحاب یمین " دارای چه مختصاتی است ؟ آنها کسانی هستند که اعتقادات و اخلاق و -اعمالشان دارای یمُن و برکت است، اهل نجات هستند ، در اثر حسنات فراوان در گرو اعمالشان نیستند ، نامه عملشان را با دست راست می‌گیرند زیرا در حیات فردی و اجتماعی اهل خدمت و عبادت بودند و...
پیامبر اعظم صلوات الله علیه وآله در خطبه می‌فرمایند: "أَيُّها النّاسُ أنْفُسُكُمْ مَرْهُونَه بِاَعْمالِكُمْ فَفكُّوها بآسْتِغْفارِكُمْ"
(اي انسان ها! جان هاي شما در بند اعمالتان است، پس جان‌هاي خود را با آمرزش خواستن از خدا آزاد سازيد.)
گویا اصحاب یمین با استغفارهای ویژه جان خود را از رهن و قید و بند آزاد کرده‌اند.
نکته اول: آیات پایانی سوره در واقع یک نوع جمع بندی آیات آغازین است . و تفاوت حال انسان‌ها را به هنگامی که در آستانه مرگ قرار می‌گیرند مجسم می‌سازد. ظاهرا معیار این تقسیم بندی‌ها پایداری بر فطرت و خیانت درآن است .زیرا برخی امانتی را که خدای سبحان در اختیار بشر قرار داده یعنی روح الهی و فطرت پاک خدایی را حفظ می‌کنند ولی بعضی به آن خیانت می‌کنند.
نخست می‌فرماید: کسی که در حالت احتضار و واپسین لحظات زندگی قرار می‌گیرد اگر از مقربان باشد.
" فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ"در نهایت راحت و آرامش و روح و ریحان است و در بهشت پرنعمت جای می‌گیرد.
" فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّتُ نَعِيمٍ" ( روح) بر اساس گفته علمای لغت به معنای" تنفس" می‌باشد. به این معنا که شخص از تمام امور ناملائم نجات پیدا کرده است.
(الریحان) به گیاهان خوشبو و نیز به روزی انسان گفته می‌شود پس این واژه به هر چیزی که مایه حیات و راحتی است به کار می‌رود. مجموع این دو کلمه ( روح - ریحان) شامل تمام وسایل راحتی و آرامش انسان و هرگونه نعمت و برکت الهی است.
(جنت نعیم) یعنی بهشتی پر از نعمت که در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
(مقربان) کسانی هستند که عبادات خود اعم از مستحبات و واجبات را با قصد قربت انجام می‌دهند و این قدم به قدم بنده را به حضرت حق نزدیک می‌کند مقربان هم خودشان خوشبو و عطرآگین هستند و هم پاداش شان عطر و آسایش و روزی لطیف می‌باشد.
مصداق کامل مقربان در این آیات امامان معصومند ولی پیروان کامل ولایت معصومان نیز در حد خود بهشتی پر از نعمتند که از جنات دیگر نیز بهره می‌برند.
کلمه ( نعیم ) در این آیه مفرد به کار رفته است اما با جمع هم می‌تواند سازگار باشد و معنای "جنات" را در خود جای داده باشد.
احتمال دارد منظور از این بهشت همان نعمت‌ها و برکاتی باشد که در عالم قبر نصیب این گروه می‌گردد.
نکته دوم:سپس در ادامه می‌فرماید: اگر از گروه دوم یعنی "اصحاب یمین" باشند همان مردان و زنان صالحی که به نشانه پیروزی و قبولی نامه اعمالشان به دست راستشان داده می‌شود به آنان سلام هدیه می‌گردد.
"وَأَمَّا إِن كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِين --- فَسَلَامٌ لَّكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ"
خدای سبحان درباره این گروه از سلامی یاد می‌کند که باید روشن شود از چه کسی سلام داده شده و به دست چه کسی می‌رسد و همچنین مراد از سلامتی چه چیزی است؟
در مورد گوینده سلام احتمالاتی داده شده است :
الف) خدای سبحان سلام می‌رساند. ب) فرشتگان گوینده سلام هستند. ج) گوینده سلام اصحاب یمین هستند که به محتضری که خود از اصحاب یمین است سلام می‌گویند.
اما درباره مخاطب سلام " فَسَلَامٌ لَّكَ " نیز وجوهی بیان شده است:
الف) ضمیر خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم برمی‌گردد یعنی خداوند به آن حضرت به جهت وجود اصحاب یمین سلام می‌دهد به این معنا که از این گروه سلامتی و ابراز علاقه به رسول الله می‌رسد.
ب) ضمیر خطاب محتضر باز می‌گردد یعنی دوستان او برای ورودش به عالم برزخ سلام و سلامتی و درود هدیه می‌دهند. در این سلامتی از عذاب الهی لحاظ شده است.