قال الله العظیم :
وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَه لِلْمُؤْمِنينَ وَ لا يَزيدُ الظَّالِمينَ إِلاَّ خَساراً ( اسرا82)
آنچه از قران فرو می فرستیم مایه شفا (ی دل) ورحمتی برای مومنان است وستمگران راجز خسران نمی افزاید.
قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدى سَبيلاً( اسرا84)
بگو هرکس برساختار و خلق و خوی خویش عمل می کند ، پس پروردگارتان داناتر است به کسی که به هدایت نزدیکتر است .
شـــاکــله و تـربیـت
نکات مورد توجه آیات: آیه اول دراین مبحث پیرامون تأثیر دو گانه ی قرآن نسبت به انسانهای مختلف است . زیرا خداوند نسبت به بعضی از افراد این کتاب را شفاء ورحمت می داند ونسبت به گروهی آن را خسارت معرفی می کند. در جواب علت این تفاوت خداوند به پیامبرصلی الله علیه وآله می گوید به مردم بگو: " قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ "
همه اینها طبق روحیاتشان عمل می کنند روحیاتی که براثر تعلیم وتربیت واعمال مکرر خود انسان شکل گرفته است.
نکته اول: هر آنچه از قران کریم نازل می شود و تمام قسمتهای آن شفاء ورحمت است "وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَه لِلْمُؤْمِنينَ " می دانیم " شِفاءٌ " معمولا در مقابل بیماریها وعیبها ونقصها است . بنابراین نخستین کاری که قرآن در وجود انسانها می کند همان پاکسازی از انواع بیماریهای فکری واخلاقی فرد وجامعه است .
پس از آن مرحله " رَحْمَه " فرا می رسد که مرحله تخلق به اخلاق الهی وجوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی دروجود افرادی است که تحت تربیت قرآن قرار گرفته اند.
به تعبیر دیگر " شِفاءٌ " اشاره به " پاکسازی" و " رَحْمَه " اشاره به نوسازی است.
درتبیین شفاء بودن قران می توان گفت : استدلال قران ، رکود فکری راشفا می دهد ، موعظه قرآن قساوت رادرمان می کند، تاریخ قران تحیر رابرطرف می سازد ، زیبایی آهنگ قران روح فراری را جذب می کند، قوانین واحکامش عادات خرافی راریشه کن می سازد ، تلاوت وتدبر درآن بیماری غفلت راشفا می بخشد .
امام علی علیه السلام می فرمایند:
فَإِنَّ فِيهِ شِفَاءً مِنْ أَكْبَرِ الدَّاءِ وَ هُوَ الْكُفْرُ وَ النِّفَاقُ وَ الْعَمَى وَ الضَّلَال ( نهج البلاغه خطبه 176)
قرآن درمان بزرگ ترین دردهاست که کفرو نفاق وسرکشی وگمراهی است .
نکته دوم : درادامه آیه می فرماید: " وَ لا يَزيدُ الظَّالِمينَ إِلاَّ خَساراً " یعنی افرادی که به اوامر ونواهی قران عمل نمی کنند ، نزول هر دستور جرمشان رابیشتر وخسارتشان راافزون تر می سازد. به بیان دیگر دشمنان حق به جای اینکه از نور آیات الهی دل وجان خود راروشن سازند وتیرگی ها رابزدایند برجهل وشقاوتشان می افزایند و این به دلیل آن است که خمیر مایه وجود شان براثر کفروظلم ونفاق به شکل دیگری درآمده لذا هرجا نور جق را می بینند به ستیز با آن برمی خیزند وروح طغیان وسرکشی درآن ها تقویت می شود.
نکته سوم : مردم از لحاظ مقدار بهره مندی از وحی الهی بایکدیگر متفاوتند و این اختلاف از شخصیت درونی آنان سرچشمه می گیرد که برخاسته از صفات وعادات مختلف ومتباین است .
" قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ"
شاکله به معنای ساختار و بافت روحی انسان است که دراثر وراثت ، تربیت وفرهنگ اجتماعی برای آدمی پیدا می شود.
بعضی شاکله رابه معنای فطرت گرفته اند ، درحالی که فطرت یک دست وثابت است وآنچه در انسانها متفاوت است انگیزه ها ، خلق وخوی ، عادات فکری وخانوادگی افراد است وعمل هرکس در گرو آنهاست.
ونیز شاکله به معنی طبیعت ذاتی نیست که دراین صورت معنای جبر از آن استفاده می شود . بلکه به معنای هرگونه عادت وطریقه وروشی است که به انسان جهت می دهد .
تذکر مهم باتوجه به این که رفتار انسان برگرفته از شخصیت فکری وروحی واخلاقی است باید بسیار دقت کرد که اعمال نابجا به صورت ملکه در نیاید .
اصولا ملکات وروحیات انسان معمولا جنبه ی اختیاری دارد آدمی هنگامی که عملی را تکرار کند نخست حالت و سپس عادت وبعد تدریجا تبدیل به ملکه می شود همین ملکات است که به اعمال انسان شکل می دهد وروش اورا درزندگی مشخص می سازد .
نکته چهارم: جز خداوند علام الغیوب کسی از حقیقت باطنی کس دیگر خبر ندارد " فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدى سَبيلاً " این است که ادامه آیه علم به شاکله ( خلق و خوی وعادت ) را به خدا محول می گرداند. این پروردگاراست که آگاه به حال افراد بوده ومی داند هرکسی به چه اندازه قابل هدایت است به بیان روشن تر خداوند پرورش دهنده انسانها " رَبُّكُمْ " آگاه تراز همگان نسبت به ملکات نفسانی وزمینه های روحی افراد است .
برخی از مفسران شاکله را نیت تفسیر کرده اند برطبق این تفسیر یعنی هرانسانی برطبق نیت خود عمل می کند وخداوند هم برحسب این نیت با اورفتار می نماید .