*زهرا فلاحي
مهم، عید انسانیت است
عید نوروز، عید عالم انسان نیست، بلکه عید زمین و عید عالم نباتات است. عید انسان، روزی است که او از مسیر انحرافی افراط و تفریط در شهوت و غضب برگردد و به مدار اعتدال عقل و ایمان بیفتد و در محاذات خورشید عالم امکان، وجود اقدس ولیّ زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) قرار گیرد و در پرتو نور آن امام معصوم رو به عالم قرب خدا حرکت کند.
در این موقع است که درخت تقوا و فضیلت از سرزمین جانش می‌روید و گل‌های مکارم اخلاق از بوته‌ی جانش شکوفا می‌گردد و عید نوروز عالم انسان فرا می‌رسد و فصل بهار انسانیّت و آدمیّت آغاز می‌شود. امواج رحمت و نعمت و برکت و عدالت اجتماعی در جامعه‌ی بشری فراگیر گشته و همه جا غرق در نور و سرور و بهجت و نشاط انسانی می‌شود. آن روز، روز عید عالم انسان است و واقعاً میمون و مبارک است (ضیاءآبادی، ص1).
توجّه به زشت و زیباهای عید نوروز
امّا عید نوروز اساس دینی و مذهبی ندارد، بلکه عید ملّی است. البته برخی از رسوم و آدابش در شرع مقدس خوب و مقبول است، مثل تنظیف لباس و مسکن، دیدار خویشاوندان و صله ی ارحام. این کارها و از نظر دین مقدّس پسندیده و ارزشمند است منتها آنچه که لازم است مورد توجّه قرار گیرد این است که گاهی این آداب و رسوم خوب با برخی کارهای زشت و ناپسند توأم می‌گردد که باید ترک شود و در همه حال جانب تقوا و تحصیل رضای خدا فراموش نگردد.
امام صادق (عليهالسّلام) به معلّی بن خُنَیس تعلیم فرموده: چون نوروز شود غسل کن و پاکیزه‌ترین جامه‌های خود را بپوش و به بهترین بوهای خوش، خود را خوشبو گردان و در آن روز روزه بدار و بعد از نماز ظهر و عصر چهار رکعت نماز با کیفیّتی خاص بخوان (قمی، ص520). البتّه می‌دانیم منظور از غسل فقط شستن بدن نیست، بلکه تطهیر جان (قلب) از آلودگی است. منظور از لباس نو پوشیدن هم، ملبّس شدن به لباس تقواست.
در ساعت تحویل سال هم مکرّر می‌گویند:
«یامقلّبالقلوبوالابصاریامدبّراللیلوالنَّهاریامحوِّلالحَولِوالاحوالحوِّلحالَناالیاَحسنالحال»
ای خدایی که چشم‌ها و دل‌ها را هرگونه که بخواهی متحوّل می‌سازی، تویی که دل‌ها را به کسی مهربان می‌کنی، تویی که چشم‌های مردم را با محبّت به سمت کسی که سال‌ها را از وضعی به وضعی و احوال را از حالی به حالی مبدّل می‌نمایی؛ خدایا حال ما را به بهترین حال مبدّل فرما. افکار و اخلاق ما را نیکو گردان.
عيد نوروز را چرا عيد مي‌گويند؟
در این زمینه نظرات مختلفی وجود دارد امّا یک قول آن است که يكى از پيغمبران به نام ازقيل به وادى‌ای رسيد كه اهل آن همگى مرده بودند. ازقيل عرض‌كرد: خداوندا اينها را چگونه زنده خواهى نمود؟ امر شد كه مقدارى آب بر روى خاك‌هاى آنها بريز و بخواه تا زنده شوند. ازقيل مقدارى آب ريخت و از خداوند تقاضاى اعاده‌ی آنها را به حيات و زندگانى نمود. فوراً همگى زنده شدند و بين سى سال تا هفتاد سال مجدّداً زندگى نمودند؛ يعنى از سى سال كمتر و از هفتاد سال بيشتر نبود و اين قضيّه در روز اوّل فروردين يعنى روز اوّل بهار واقع شده به اين دلیل روز اوّل فروردين را عيد مي‌گويند و كلمه‌ي عيد مأخوذ از عود و اعاده است. (وجدانی، ص999)
چهارشنبه سوری
رسم روشن کردن آتش در چهارشنبه سورى و از روى آن پريدن در چهارشنبه ی ما قبل از عيد نوروز، از بقاياى رسوم آتش پرستى است كه يا آتش مستقلاً پرستش شده و يا براى بت بعل و أمثال آن افروخته شده است.(عبدالحجّت،ص183) ولی امروزه طبق عادت آن را انجام می‌دهند که متأسّفانه بین جوانان و نوجوانان بسیار رایج است و آن را نوعی تفریح به حساب می‌آورند.
خداست منبع برکات، حواستان کجاست؟
متوجّه باشید آن خوشی و خوشبختی که شما آرزو می‌کنید به آن برسید تنها با آرزو درست نمی‌شود، تنها با گفتن «مبارک باد» و «صد سال به این سال‌ها» درست نمی‌شود؛ تنها با چیدن سفره‌های هفت‌سین و سبزه و شیرینی و سکّه‌ی طلا و نقره به دست نمی‌آید.
کدام اشتباه از این بدتر است که یک انسان زنده‌ی با عقل و هوش از نبات و جماد مرده‌ی بی‌عقل و هوش کمک بگیرد، از سبزه و شیرینی و طلا و نقره‌ی مرده میمنت بطلبد و حال آن‌که خالقش فرموده است:
«... تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمينَ» (اعراف/54)؛ «تَبارَكَ الَّذي بِيَدِهِ الْمُلْكُ...» (ملک/1).
یعنی اشتباه نکنید آن کسی که مبارک است و منبع همه‌ي برکات، خداست. آن‌که سلطنت و قهّاریّت عالم هستی به دست اوست، آن که عزّت و ذلّت و مرگ و حیات به دست اوست، او «مقلّب القلوب والابصار» است. اوست که کره‌ي زمین را سر ساعت و دقیقه و ثانیهی معیّن از برج حوت به برج حمل منتقل می‌کند و هم اوست که باید زمین مغز و جان و فکر ما را از درکهی برج شقاوت به برج سعادت منتقل سازد؛ از توجّه به این حقیقت نباید غافل شد که تحویل کره‌ي زمین یک تحویل تکوینی و اضطراری است ولی ما انسان‌ها باید تحویل اختیاری داشته باشیم. یعنی با اراده واختیار خودمان باید با عمل به دستورات دین و احکام الهی از مدار انحرافی هواپرستی برگردیم و به مدار اعتدالی خداپرستی بیفتیم (ضیاء آبادی، ص7). چنان‌که خالق ما فرموده است:
«... إِنَّ اللَّهَ لايُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّىيُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِم...» (رعد/11) خداوند آنچه را كه قومى در خود دارند دگرگون نمىسازد تا وقتى كه آنچه را در ضمير خود دارند، دگرگون سازند.
تا شما آدمیان دگرگونی در افکار و اخلاق و اعمال خویش ایجاد نکنید آن نعمت‌ها و عزّت‌های از دست رفته به شما باز نخواهند گشت. پس باید تلاش کرد با آمدن نوروز همان‌گونه که به پاکی و نظافت خانه‌های خود می‌پردازیم افکار و اخلاق و اعمال خود را نیز پاکیزه گردانیم تا فردای قیامت که از گذراندن عمرمان سؤال شد جوابی برای گفتن داشته باشیم.
علم جلوه‌گاه قدرت لایزال پروردگار
کره‌ي زمین، آتش‌گردانی است که به انگشت قدرت خدا در فضا می‌چرخد و قطعات سرد جمادات و نباتات را در آغوش گرفته و می‌چرخاند. از سردی به داغی می‌برد و از خاک گل‌های سبز و زرد و سرخ و بنفش می‌رویاند. از تخم مُرده، یک پرنده‌ي خوش‌آهنگ می‌پروراند. اکنون خدا می‌داند که این کره‌ي سر و ته بسته‌ي زمین چه نطفه‌هایی در رحم دارد که باید در این فصل بهار بزاید و کوه و دشت و چمن را پر از انواع گیاهان و جانداران سازد. از هر بذری گیاهی تولید گردد و از هر گلی بویی و از هر مرغی آهنگی برخیزد و هم خدا داند که این سال نو، آبستن چه حوادث سرورآفرین یا غم‌انگیزی است. چه لب‌هایی باید بخندد و چه چشم‌هایی باید بگریند، چه فریادهایی بلند شود و چه صداهایی خاموش گردد، جمعی به اوج عزّت برسند و جمعی به خاک ذلّت نشینند (ضیاءآبادی، ص8).
برگرفته از شمیم نرجس، شماره23
فهرست منابع
قرآن کریم
1. سلسله مباحث اخلاقی سید محمد ضیاء آبادی(صفیر سعادت)، نوروز دل به طبیعت یا به حقیقت، چاپ اول، اسفند1389.
2. عبدالحجّت، حجه التفاسیر و بلاغ الاکسیر، قم، انتشارات حکمت، ج1، 1386.
3. الفین، ترجمه جعفر وجدانی، انتشارات سعدی و محمودی، تهران، چاپ اول، بی‌تا،.
4. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، مشهد، آستان قدس رضوی (به نشر)، چاپ دهم، 1379.