فرصت اندک ، بهره فراوان
نویسنده : سید مصطفی علم خواه
چگونه با وقت بسیار اندکی که در اختیار دارم، می توانم کمال استفاده را از ماه مبارک رمضان ببرم؟
ماه مبارک رمضان، ماه میهمانی خداوند است. میهمانی خداوند، به معنای اکرام و رحمت خاص الهی بر بندگان است. گرچه بندگان - اعم از مؤمن و کافر - در سراسر زندگی خود، بر سر سفره اکرام و رحمت الهی نشسته اند، اما میهمانی در ماه رمضان، اکرام و رحمت خاص برای روزه داران است. بر اساس روایات، چند موضوع زیر نشان از میهمانی خداوند دارند:
1. از شب اول ماه رمضان، درهای بهشت باز می شوند و تا شب آخر بسته نمی شوند.1
2. از ابتدا تا انتهای ماه رمضان، درهای جهنم بسته می شوند.2
3. شیاطین در بند و زنجیر می شوند؛ تا نتوانند روزه بندگان را خراب کنند.3
4. ماه رمضان، ماهی است که ابتدای آن رحمت، وسطش آمرزش گناهان و پایان آن، آزادی از آتش جهنم است؛4 یعنی با رحمت الهی، به میهمانی دعوت و آمرزیده می شویم و در پایان میهمانی به عنوان هدیه، از آتش جهنم آزاد می شویم.
5. شب قدر در این ماه است که ارزش آن، از هزار ماه بیشتر است و عبادت در آن، نتایج بسیاری دارد و سرنوشت یک سال بندگان در آن تعیین می شود.5
بدون تردید، موفقیت در هر کاری، مستلزم برنامه ریزی صحیح است و برای این کار به امور زیر دقت کنید:
الف. برنامه باید ناظر به اهدافی باشد که انسان، پیش رو دارد.
ب. اهداف وقتی از شفافیت برخوردار می شوند که فرصت پیش آمده و یا نعمت فراهم شده، به خوبی شناخته و ارزش گذاری شود.
ج. وقتی انسان ارزش فرصتی را بداند و یا اهمیت نعمتی را درک کند، قدر آن را بهتر می داند و بیشتر از آن بهره می برد. پس باید از این فرصت سرنوشت ساز، بیشترین بهره را ببریم و اگر بخواهیم به این هدف دست یازیم، باید برای لحظه لحظه آن، حساب باز کنیم؛ حتی برای ساعاتی که در حال خواب یا استراحت هستیم.
برای استفادة کامل از ماه رمضان، هر کس باید متناسب با موقعیت شغلی و وضعیت جسمانی و روانی خویش، برنامه ریزی کند. برای این کار، باید وقت خود را برای چند موضوع زیر تقسیم کنیم:
1. کسب علم و معرفت
در این ماه باید با جدیت تمام، در جهت دانش افزایی تخصصی و معرفت یابی بنیادین و اعتقادی، بکوشیم.
2. انجام عبادت و مناجات
در ماه رمضان، علاوه بر عبادت های معمول - که در طول سال همیشه باید انجام دهیم - عبادت های واجب و مستحب دیگری نیز اضافه شده است؛ مانند روزه گرفتن، تلاوت قرآن، خواندن دعاهای ماه رمضان، احسان و... برای انجام دادن این اعمال، تأکید فراوانی شده است که باید در برنامه ریزی ماه رمضان، در نظر گرفته شوند.
3. خواب و استراحت
لازمه استفاده از دو بخش گذشته، این است که خواب و استراحت انسان به مقدار کافی باشد؛ زیرا در غیر این صورت، انسان در دو بخش قبلی نیز موفق نخواهد شد. در ماه مبارک رمضان، به دلیل جابه جایی اوقات غذا و تغییراتی دیگر، تا حدودی چرخه خواب و استراحت نیز تغییر می کند.
توصیه ما این است که بکوشید میزان خواب خود را خیلی تغییر ندهید و وقت آن را نیز خیلی به هم نزنید؛ فقط با کمی تغییر در چرخه خواب، برنامه خواب و استراحت خود را ادامه دهید؛ برای مثال، اگر هنگام سحر حدود یک ساعت برای سحری خوردن و خواندن نماز شب و نماز صبح بیدار می مانید، این مقدار از خواب را در روز جبران کنید.
بعد از نماز ظهر و عصر - با توجه به این که ناهار از برنامه روزانه حذف شده است، زمان مناسبی برای استراحت و خواب است و در این صورت، مقداری از شب را می توانید بیدار بمانید و از وقتتان استفاده بهتری کنید.
توصیه هایی برای ماه رمضان
علاوه بر آن چه بیان شد، رعایت نکات زیر به کیفیت استفاده از ماه رمضان می افزاید:
1. نسبت به ترک محرمات، به ویژه محرمات چشم، گوش و زبان و نیز استفاده از غذای حلال، اهتمام ویژه ای داشته باشید.
2. در شبانه روز، چند نوبت قرآن تلاوت کنید؛ برای مثال، حدود پانزده دقیقه در روز و پانزده دقیقه در شب.
3. دعاها را تقسیم کنید و آنها را در چند نوبت در شبانه روز بخوانید و روزها به همان مقدار دعایی که بین نماز یا بعد از نمازهای یومیه خوانده می شود، اکتفا کنید؛ اما شب ها وقت بیشتری را صرف خواندن دعا کنید. اگر بعضی از دعاها طولانی است، لازم نیست هر شب همه آن دعا را بخوانید.
4. برای استفاده بهینه از زمان در هنگام رفت و آمد، ذکر بگویید؛ البته ذکرهای بدون صدا و آرام؛ تا شائبه ریا به وجود نیاید. بکوشید از مرحله ذکر زبانی، به مرتبه توجّه به معنای ذکر و ذکر قلبی و یاد واقعی خداوند برسید؛ به طوری که او را حاضر و ناظر بر خود بدانید. بهترین ذکر، به ویژه برای رفع بعضی مشکلات ظاهری و نیز روحی و روانی، ذکر «استغفار» و «لا اله الا الله» است.
5. دائم الوضو باشید و حتی قبل از خواب نیز وضو بگیرید و به بستر خواب بروید؛ زیرا در ماه رمضان، خواب نیز عبادت است و نفس کشیدن، تسبیح به حساب می آید.
6. از شب زنده داری و احیا، به ویژه در شب هایی که فردای آن تعطیل است، غفلت نکنید. یکی از مهم ترین اعمال در این ماه، شب زنده داری، تهجّد، استغفار و نماز شب در نیمه شب هاست.
7. در مجالس بیان احکام و معارف دینی و موعظه، در مساجد یا حسینیه ها شرکت کنید. بسیاری از عالمان و مجتهدان نیز مقیدند، به موعظه و ذکر مصیبت واعظان و سخنرانان گوش فرا دهند. به طور کلی، شرکت در مجالس مذهبی، قرار گرفتن در معرض نفحات و نسیم های رحمت الهی است که نقش مهمی در حفظ دین و معنویت انسان دارد.
8. از انجام ورزش های سنگین، در طول ماه رمضان بپرهیزید و بکوشید ورزش های سبک و آرام، مانند پیاده روی یا نرمش انجام دهید.
9. از غذاهای قندی و پروتئین دار، مانند خرما و لبنیات در رژیم غذایی خود بیشتر استفاده کنید.
10. از پرخوری هنگام افطار و سحر، پرهیز کنید؛ زیرا علاوه بر این که چرخه خواب شما را بر هم می زند، موجب اخلال در برنامه های عبادی و درسی شما نیز می شود.
11. از هدر دادن انرژی بی جا و بی مورد پرهیز کنید؛ برای مثال، از حرف زدن های بی مورد و تماشای برنامه های تلویزیونی غیرضروری، بپرهیزید.
برگرفته از : مجله پرسمان-مرداد ماه سال 1390 شماره 103
پی نوشت ها:
1. مجلسی بحارالانوار، ج 96، ص 344؛ ری شهری، میزان الحکمه، ج 5، ص 2132.
2. میزان الحکمه، ج 5، ص 2132.
3. همان.
4. همان.
5. همان.