مریم شایق طوسی [*]
چکیده
آن‌چه در فقه و حقوق اسلامی تحت عنوان قوّامیت آمده است بیشتر برگرفته از آیة شریفة «اَلرِّجَالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّسَاء» می‌باشد. واژگان قوّامیت، قوّام، قیّم، قوّامه و قیمومیت که در متون اسلامی آمده است از همین آیه ناشی می‌شود. یعنی در قوانین اسلام مدیریت خانواده که تحت عنوان قوامیت مطرح است شرعاً و قانوناً از خصایص شوهر به شمار می‌آید. با مراجعه به احادیث و نظرات مفسّران و فقیهان، معلوم می‌شود قوّامیت مردان نیز در محیط خانواده مطلق و نامحدود نیست؛ بلکه مشروط و محدود به مواردی است که در شرع و قانون بیان شده است.
برای مشخص شدن قلمرو قوّامیت مردان، یعنی ولایت آنان و محدوده وجوب اطاعت زن باید ابتدا حقوق واجب مرد که رعایت آن‌ها بر زن واجب است، معلوم شود؛ حال این بحث مطرح است که آیا اطاعت و تمکین زن اختصاص به روابط خاص زناشویی دارد یا حوزه آن فراتر از این است و موارد دیگری را هم شامل می‌شود؟ به عبارت دیگر قلمرو اطاعت و تمکین زن آیا فقط تمکین خاص است یا تمکین عام؟
واژگان کلیدی: مدیریت خانواده، قوامیت مرد، قلمرو قوامیت مرد، ولایت مرد بر زن، تمکین عام، تمکین خاص.
[*]: مدرس و فارغ التحصیلسطح سه مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس علیها السلاممشهد.