چرا دختران زودتر از پسران مکلف مى‌شوند؟

­آن وقتى که هنوز مرد به‌عنوان یک نوجوان مشغول بازى است، زن مشغول راز و نیاز ‏و نماز است. شش سال زمینه‏ سازى کردن و از دوران نوجوانى او را به حضور پذیرفتن، نماز را که ‏عمود دین است بر او واجب کردن، روزه را که سپر دین است و حج را که وفد الی الله است و ‏مهمانان در آن سفر به ضیافت‌گاه خداوند مى ‏روند، بر زن واجب کردن، این‌ها همه نشانه آن است که ‏زن براى دریافت فضایل، شایسته ‏تر از مرد است. و اگر این منطق درست تبیین و اجرا گردد، نتیجتاً ‏معلوم خواهد شد که زن بالاتر از مرد و لااقل همتاى مرد است. زن گرچه ممکن است در طى دوران عادت از برخى از عبادات محروم باشد اما تمامى آن‏ها ‏جبران‏ پذیر است، زیرا قضاى روزه ‏ها را بجا مى‏ آورد و براى نماز اگر وضو بگیرد و در مصلاى خود رو به ‏قبله بنشیند، و به مقدار نماز، ذکر بگوید ثواب نماز را مى ‏برد. همان‌گونه که اگر مسافرى پس از ‏خواندن دو رکعت واجب، سى یا چهل بار تسبیحات اربعه را تکرار کند، جبران آن دو رکعت ساقط ‏شده را خواهد کرد. پس این‌گونه از فضایل جبران‏ پذیر است. عمده آن است که مرد وقتى پانزده سالگى را تمام نمود و وارد شانزدهمین سال زندگى شد، ‏شایستگى خطاب الهى را کسب مى‏ نماید و قبل‌از آن چنین لیاقتى ندارد، زیرا بلوغ زمینه تشرف به ‏مقام عبودیت است. درباره یکى از علماى بنام شیعه ابن‌طاووس‌ قدس‌سره نقل شده است که روز بلوغش ‏را جشن گرفت، او وقتى از پانزده سالگى وارد شانزدهمین سال زندگى شد دوستان و آشنایان خود ‏را به شکرانه این‌که من نَمُردم و سن من به حدى رسید که خداى سبحان با من سخن گفت و از ‏من تکلیف طلب کرد، جشن گرفت چون انسان‎ ‎تا قبل‌از بلوغ، مورد خطاب تکلیفى خدا نیست، و به ‏هنگام بلوغ لیاقت مى ‏یابد که مورد خطاب خداى سبحان واقع شود. - اما آیا این جشن در اسلام ‏مشروعیت دارد و جزو سنن هست یا نه؟ مسأله‏ اى جداگانه است، کسى به قصد ورودِ سنت اقدام ‏به برگزارى این مراسم نمى ‏کند، بلکه این جشن را به شکرانه یک نعمت برگزار مى‏ نماید. و شاید ‏مرحوم سیدابن‌طاووس زیر پوشش اطلاقات اولیه که هر نعمتى به شما رسیده است حق‏ شناس و ‏شاکر باشید، این چنین عملى را انجام داده است. ـ بر این اساس، بلوغ یک شرافت است. آن‌ها که اهل سلوک‌اند مى‏ گویند ما مشرف شدیم نه ‏مکلف، چون زحمت و مشقتى در کار نیست، بلکه شرف در کار است. لذا در مناجات‏ الذاکرین امام ‏سجاد صلوات‌الله‌وسلامه‌علیه مى ‏خوانیم «یا من ذکره شرف» اى خدایى که نام تو مایه ‏شرافت است. اگر کسى به جایى برسد که ذکر خدا گوید و در سایه این ذکر، به یاد خدا و خدا هم به یاد او ‏باشد، شرافتى نصیب او گردیده است، و زن شش سال قبل‌از مرد به این شرافت مى‏ رسد. اگر ‏چنان‌چه به این نکته دقت شود، قبل‌از این‌که مرد به راه بیفتد و در صراط مستقیم گام بردارد، زن ‏بخش زیادى از این راه را طى کرده است. بنابراین هم آن محرومیت ‏هایى که زن در دوران عادت دارد ‏قابل جبران است و هم شش سال قبل از مرد، از همه مزایایى که مرد محروم است برخوردار ‏مى‏ شود. در پایان عمر نیز براى زنان غیر سادات پس از سن پنجاه سالگى سخن از ایام محرومیت نیست ‏و در این مدت محرومیت نیز اولاً، ایام عادت محدود و چند روز بیشتر نیست. ثانیاً، آن‌ها که باردارند و ‏توفیق حمل امانت را دارند نیز محرومیت از عبادت شامل آن‌ها نمى ‏شود، چون غالباً عادت با حمل ‏جمع نمى‏ شود. ثالثاً، مدت شش سالى که زن قبل از بلوغ مرد، بالغه مى‏ شود، همه نقص‏ها را ‏ترمیم مى‏ کند. بنابراین اگر نقصانى در ایمان باشد و علت آن هم نقص در عبادت باشد، نه‌تنها قابل ‏جبران است بلکه اگر زن به این فکر بیفتد که دوران شش ساله را مغتنم بشمارد عظمتى فزون‌تر نیز ‏خواهد یافت. از آن‌چه گفته شد روشن مى‏ شود سِرّ بیان حضرت امیر سلام ‏الله‌علیه در نهج ‏البلاغه که در ‏وصف زن خطاب به امام مجتبى‌ علیه‌السلام مى‏ فرماید: «فاِنّ المرأة ریحانة و لیست بقهرمانة» (نهج‌البلاغه/ نامه 31). یعنى این‌که زن ریحان است، باید او را زودتر از مرد، تحت تربیت و تکلیف قرار داد، در غیر این ‏صورت ضایع مى ‏شود. روایتى دیگر نیز از حضرت صادق سلام‏ الله‌علیه نقل شده است که ‏مى‏ فرماید: «من اتّخذ امرأة فلیکرمها فانّما امرأة أحدکم لعبة فمن اتّخذها فلا یضیّعها» (بحارالانوار/103/224). مراد از لعب در روایت، بازیچه و اسباب‏ بازى نیست، بلکه یعنى زن ریحانه است این ریحانه را ‏ضایع نکنید. اسلام به اولیاى مدرسه و منزل دستور مى‏ دهد که به دخترها بیش از پسرها رسیدگى ‏کنید. اگر تکلیف بر دختر، شش سال قبل‌از پسر شروع مى‏شود. بنابراین اولیاى منزل و مدرسه ‏مسئولیت شان نسبت به دخترها بیش‌از پسرهاست. روى این تحلیل، معلوم مى ‏شود زن براى نماز و راز و نیاز، زودتر از مرد آمادگى پیدا مى ‏کند و اگر احیاناً راه‌هاى عاطفى، زمینه‏ هاى انحراف را پیش روى زن قرار دهد، تکالیف عبادى آن راه‌ها را تعدیل ‏مى‏ کند تا مبادا به انحراف برود.

منبع: زن در آیینه جلال و جمال، آیةالله‌العظمی جوادی‌آملی

برگرفته از : هفته نامه افق حوزه شماره 471 صفحه 5