بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله العظیم
«قُلْ أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدينِكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليمٌ»؛
بگو آیا خدا را از ایمان خود باخبر می‌سازید، تمام آنچه را در آسمان و زمین است می‌داند، و خداوند از همه چیز آگاه است.
«يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا قُلْ لا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلامَكُمْ بَلِ اللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَداكُمْ لِلْإيمانِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ»؛
آنان بر تو منت می‌گذارند که اسلام آورده‌اند. بگو: اسلام آوردن‌تان را بر من منت ننهید، بلکه این خداوند است که بر شما منت دارد که شما را به سوی ایمان هدایت کرد، اگر راست می‌گویید.
«إنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ غَيْبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ بَصيرٌ بِما تَعْمَلُونَ»؛
همانا خداوند نهان آسمانها و زمین را می‌داند و خداوند به آنچه عمل می‌کنید آگاه است. ( حجرات 16-17-18)
چرا مربیان منت گذاری را نمی‌پسندند؟
منت بر پایه آیات قرآنی دو نوع است:
الف) منت پسندیده: براساس برخی آیات این عنوان به خدای رحمان نسبت یافته که به معنای نعمت بزرگ ،سنگین و عمیق خداست؛ نظیر: ایمنی از عذاب دوزخ ، طور/ ۲۶ و ۲۷،
قالُوا إِنَّا كُنَّا قَبْلُ في أَهْلِنا مُشْفِقينَ * فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْنا وَ وَقانا عَذابَ السَّمُومِ
می‌گویند : مادر دنیا به خوشبختی خانواده خودمان امیدوار بودیم خدا هم با ملحق کردنشان به ما، نعمتی بزرگ به ما بخشید و از عذاب جان گداز نجاتمان داد.و بعثت پیامبر ، آل‌عمران/ ۱۶۴،
لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنينَ إِذْ بَعَثَ فيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ ....
به یقین ، خداوند برمؤمنان منت گذاشت که دربینشان پیامبری از خودشان فرستاد که آیه‌هایش را به دقت -برایشان بخواند. و نیز نعمت ولایت و امامت ،قصص /۵
وَ نُريدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ ...
ولی ما میخواستیم بر بنی اسرائیل که سالها دچار محرومیت شده بودند، نعمتی بزرگ ببخشیم ... ونیز نعمت هدایت و ایمان مؤمنان که در آیه محل بحث (حجرات 17) منت پسندیده اشاره شده است .
ب) منت نکوهیده: مراد از آن رفتار یا گفتار ناشایسته انسان در بر شمردن و به رخ کشیدن احسان خود به دیگران است که نابودی عمل نیکش را در پی دارد. چنین نوع منتی در آیات ۲۶۴ بقره:
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى ...
مسلمانان صدقه های خودتان را با منت گذاشتن و تحقیر کردن خراب نکنید ...
692
و همچنین در آیه ۶ مدثر آمده است :
وَ لا تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُ * کارهایت را بزرگ نبین و منت نگذار.
در ابتدای آیه‌ی مورد بحث منت گذاری بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دیده می شود که مورد مذمت قرار گرفته است .
زیرا چنین رفتاری با نیت خالص و ناب در اعمال همخوانی ندارد و پاداش آنها را نابود می‌سازد. از سوی -دیگر، انسان‌ها در نعمت بخشی خود استقلالی ندارند تا بردادن آن به دیگران منت بگذارد چون مالکیت حقیقی همه چیز برای خدای تواناست.
نکته اول:گروهی با سوگند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم گفتند که ایمان ما صادقانه است .در پاسخ به این ادعا، سخن از علم پروردگار به میان آورده شد. زیرا عرضه اعتقادات آن هم از نوع ادعا و ریاکارانه درمحضر پیامبر صلوات الله علیه وآله موجب سرزنش و توبیخ است " قُلْ أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدينِكُمْ ..."به طور کلی نه تنها در مسئله ایمان و کفر که در تمام مسائل خداوند از همه چیز آگاه است." وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليمٌ "
نکته دوم: بعضی از مسلمانان اسلام آوردن خود را منتی بر پیامبرصلی الله علیه وآله می‌دانستند و می‌گفتند ما با آغوش باز به اسلام روی آورده‌ایم و تو باید قدرما را داشته باشی این آیه آنان را از این عمل نهی‌فرمود."يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا " از تعابیر کاملاً مشخص است که آنها در ادعای ایمان خود صادق نبودند بلکه ظاهراً اسلام را پذیرا شده و به دنبال دریافت پاداش بوده‌اند. آنان فاقد این معرفت بودند که خداوند به اسلام و ایمان و عبادت احتیاج و نیازی ندارد. می‌فرماید:" قُلْ لا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلامَكُمْ "
زیرا هدایت شدن به اسلام و پذیرش آن نعمت بزرگ الهی و منتی از جانب خداوند است.
"بَلِ اللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَداكُمْ لِلْإيمانِ"
اگر نور ایمان به قلب کسی بتابد و این توفیق نصیبش گردد که در سلک مؤمنان در آید قبل از هر چیز درک تازه‌ای از عالم هستی پیدا می‌کند افق دیدش گسترده شده و حجاب هاو پرده های خودخواهی و غرور را کنار می زند، نور و روشنایی بر عواطف او می پاشد و آنها را پرورش می دهد ارزش های انسانی را در او زنده
می‌کند .
بنابر این با داشتن چنین معرفتی قدرت و شهامت و ایثار و اخلاص به دست می‌آورد و دیگر منتی بر پیامبر صلی الله علیه و آله و خداوند تبارک و تعالی ندارد.
نکته سوم: انگیزه‌های پنهان بشر گاهی به مراتب پیچیده‌تر از غیب آسمانها و زمین است .در توجه به این مسأله آیه پایانی سوره باید مورد دقت قرار گیرد.خداوند می‌فرماید:
" إنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ غَيْبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ بَصيرٌ بِما تَعْمَلُونَ " در مورد آسمانها واژه " يَعْلَمُ " به کار رفته اما در مورد عمل انسان ها واژه " بَصيرٌ " آمده است. پروردگاری که از تمام اسرار اعماق زمین و آسمان ها آگاه است چگونه ممکن است از درون دل شما بی‌خبر باشد.
بنابراین نیازی به سوگند برای ایمان وجود ندارد چون خداوند در تمام زوایای قلب شما حضور دارد و از آنچه در آن می گذرد کاملاً باخبر است.