محمد خطیبی کوشکک محقق و نویسنده
مقدمه:
شعبان ماه بسیار شریف و باعظمتی است که به حضرت محمد صلّی اللّه علیه و سلم سرور پیـامبران مـنسوب است.این ماه منزلگاهی از منازل سیر روحانی انسان است.انسان‌های بیدار و صاحبان سیر و سلوک با بهره‌گیری از فوائد ماه شعبان و نشستن بر سفره‌های گسترده رحمت آن بر شبستان‌سعادت قرب و بـندگی خـداوند وارد می‌شوند.در شرافت این ماه همین بس که رسول خدا صلّی اللّه علیه و سلم آن را برای خویش برگزیده و برای کسی که او را در روزهء این ماه اعانت کند دعا نموده است:
شعبان شـهری،رحـم اللّهـ من اعاننی علی شهری.1
آن حـضرت ایـن مـاه را روزه می‌گرفت و به ماه رمضان وصل می‌کرد و می‌فرمود:
شعبان ماه من است و هر کس یک روز از ماه مرا روزه بدارد،بهشت بـر او واجـب اسـت.2
صفوان پسر مهران جمّال گفت:امام صادق عـلیه السـّلام به من دستور داد اهالی ناحیه‌ام را بر روزهء ماه شعبان تشویق کنم.گفتم:فدایت شوم در این روزه چیزی می‌بینی؟فرمود:بله. رسول اللّه صـلّی اللّه عـلیه و سـلم پیوسته هنگامی که هلال شعبان را می‌دید دستور می‌داد منادی ای در مـدینه ندا دهد:ای اهل یثرب همانا من رسول خدا به سوی شما هستم،آگاه باشید که شعبان ماه مـن اسـت پسـ خدا رحمت کند کسی را که مرا بر ما هم یاری کـند.
سـپس امام صادق علیه السّلام فرمود:امیر المؤمنین علی علیه السّلام هم همیشه می‌فرمود:
از زمانی که نـدای مـنادی رسـول خدا صلّی اللّه علیه و سلم در شعبان را شنیدم روزه شعبان از من فوت نشد و هرگز در طـول زنـدگی‌ام نـیز روزهء شعبان ان شاء اللّه از من فوت نمی‌شود...3
1.وجه تسمیهء ماه شعبان و جایگاه روز اول آن:
ثقة الاسلام نـوری رحـمهم اللّهـ در آخر«کلمهء طیبه»خبر طولانی‌ای را درباره وجه تسمیه و اهمیت روز اول ماه شعبان ذکر نموده اسـت کـه اندکی از آن بنابر نقل مرحوم محدث قمی در مفاتیح الجنان در ذیل می‌آید:
مولا امیر المـؤمنین عـلی عـلیه السّلام روز اول شعبان بر جماعتی که در مسجد(النبی)نشسته بودند گذر کرد.آن‌ها دربارهء قـضا و قـدر و امثال آن گفت‌وگو می‌کردند و با صدای بلند در این‌باره به سختی جدل می‌کردند.امام عـلیه السـّلام نـزد ایشان ایستاد و بر آن‌ها سلام کرد.آن‌ها جواب سلام حضرت را دادند و به احترام آن جناب از جـا بـرخاستند.ایشان از وی خواستند تا نزدشان بنشینند و(بر گفتگوی‌شان نظارت نمایند)حضرت اعتنایی نـکردند و فـرمودند:ایـ گروهی که سخن دربارهء چیزهایی می‌گویید که نفعی نمی‌رساند.مگر نمی‌دانید که خدای متعال را بـندگانی اسـت کـه خوب از خدا آن‌ها را ساکت کرده است،بدون آن که از گفتن عاجز و یا لال‌بـاشند.بـلکه آنان هرگاه عظمت خدا را به یاد می‌آورند زبانهایشان ساکت می‌گردد و دلهایشان از جا کنده می‌شود عقل‌هایشان از مـیان مـی‌رود و مات و مبهوت می‌گردند و این همه به دلیل اعزاز،اجلال و اعظام خداوند اسـت.هـرگاه از آن حالت به خود می‌آیند با کردار پاکـیزه رو سـوی خـدا می‌آورند و خود را در زمرهء ستمکاران و خطاکاران می‌شمرند و حـال آنـ‌که ایشان از تقصیر و تفریط وارسته‌اند.این بدان خاطر است که آن‌ها برای خداوند بـه کـردار اندک راضی نمی‌شوند و عمل زیـاد را بـرای او بسیار نـمی‌شمرند.آنـان هـمواره مشغول اعمال صالح‌اند.ایشان چنانند کـه هـر وقت بدان‌ها نظر کنی می‌بینی به عبادت ایستاده و از خدای خویش ترسان و در اضـطرابند. ای گـروه تازه‌کار شما نسبت به ایشان در کـجا قرار دارید؟!
مگر نمی‌دانید کـه دانـاترین مردم به مسئلهء قدر دربـاره‌اش ساکت‌ترینند؟
امـا جاهل‌ترین به آن درباره‌اش بیشتر قیل‌وقال می‌کنند.
ای گروه تازه‌کار،امروز روز نخست(غرّهء)شعبان کـریم اسـت.پروردگار ما شعبان را بدین دلیـل شـعبان نـامیده است که خـیرات در آن مـنتشر می‌گردد و پروردگار شما در ایـن مـاه درهای حسنات خویش را می‌گشاید و قصرها و خیرات آن‌ها را برای شما جلوه می‌دهد تا با قـیمت ارزان و کـارهای آسان آن‌ها را خریداری کنید.در مقابل،ابـلیس مـلعون نیز انـواع شـرور و بـلاهای خود را بر شما جـلوه می‌دهد.از همین‌رو است که شما پیوسته در گمراهی و طیغان می‌کوشید و به شعبه‌های ابلیس متمسک می‌گردید و از شـعبه‌های خـیرات که درهایشان بر شما گشوده شـده اسـت رو مـی‌گردانید.
ایـن غـرهء ماه شعبان اسـت و شـعبه‌های نیکی‌های آن نماز،روزه،زکات،امر به معروف،نهی از منکر،نیکی به پدر و مادر و خویشان و همسایگان،اصلاح ذات البـین و صـدقه بـرای فقراء و مساکین است.چیزی را که خداوند کـلفت و مـشتقتش را از شـما بـرداشته اسـت یـعنی قضا و قدر بر خود تحمیل نکنید.چیزی را که از تأمل و فرورفتن در آن نهی شدید شده‌اید،بر خود تحمیل نکنید[زیراکه]هر کس سعی بر کشف اسرار الهی کند از تباه‌شدگان است.آگـاه باشید اگر شما بر آن چه پروردگار عز و جل برای بندان مطیعش در چنین روزی فراهم آورده است اطلاع داشتید،صد البته از آن وضعی که در آن هستید خود را باز می‌داشتید و به انجام آن‌چه شما را بدان‌ها فـراخوانده‌اند وامـی‌داشتید.
اصحاب پرسیدند یا امیر المؤمنین آن چیزی که خدا برای امروز مهیا کرده است چیست؟ حضرت در جواب آن‌ها قصهء آن لشکری را که رسول خدا صلّی اللّه علیه و سلم آن‌ها را به جهاد فرستاد ودشـمن بـر آن‌ها شبیخون زده نقل فرمود:و آن شبی تاریک و سخت ظلمانی بود.مسلمانان همه در خواب بودند غیر از زید بن حارثه،عبد اللّه بن رواحه،قتادة بن نـعمان و قـیس بن عاصم منقری.این چـهار کـس هریک در گوشه‌ای از لشکرگاه بیدار و به نماز و تلاوت قرآن مشغول بودند.افراد دشمن،مسلمانان را تیرباران کردند.از آنجا که مسلمانان به خاطر تاریکی، دشمنان را نمی‌دیدند تـا خـود را از آنان حفظ کنند نـزدیک بـود همه هلاک شوند.ناگاه از دهان این چند تن نورهایی ساطع شد و لشکرگاه مسلمانان را روشن ساخت و سبب قوت و دلیری آن‌ها گردید.از این‌رو مسلمانان شمشیر کشیدند و دشمنان را کشته،زخمدار و اسیر نمودند.
مـسلمانان هـنگامی که از جنگ برگشتند،قصه را برای حضرت رسول صلّی اللّه علیه و سلم نقل نمودند.آن حضرت فرمود:این نورها به جهت اعمال این برادران شما در غرّهء شعبان بوده است آنگاه حضرت یـک‌یک اعـمال مندوب در روز نـخست شعبان را برشمردند و فرمودند:چون روز اول شعبان می‌شود ابلیس لشکر خود را به اطراف و کرانه‌های زمین می‌پراکند و به آن‌ها مـی‌گوید سعی کنید در این روز برخی از بندگان خدا را به سوی خود جذب کـنید.در مـقابل،خـدای عز و جل نیز فرشتگان را در اطراف زمین و آفاق آن ارسال می‌کند و به آن‌ها می‌فرماید بندگان مرا حفاظت و ارشاد کـنید تـا همه آن‌ها به دست شما نیکبخت و رستگار شوند مگر آنانی که امتناع و سـرکشی مـی‌کنند؛چـنین کسانی از مرز عبور کرده و وارد حزب ابلیس و جنود او می‌شوند.
وقتی روز اول شعبان از راه می‌رسد خداوند به درهـای بهشت امر می‌کند باز شوند و به درخت طوبا دستور می‌دهد که شاخه‌هایش را بـه دنیا نزدیک کند.آنـگاه مـنادی‌ای از جانب پروردگار عز و جل ندا می‌دهد:ای بندگان خدا این شاخه‌های درخت طوبا است در آن‌ها درآویزید تا شما را به سوی بهشت بالا برد و این شاخه‌های درخت زقّوم است؛از آن‌ها درآویزید تا شـما را به سوی بهشت بالا برد و این شاخه‌های درخت زقّوم است؛از آن‌ها بترسید تا شما را به سوی دوزخ نکشانند.
رسول خدا در ادامه فرمود:قسم به آن‌که به راستی مرا به رسالت مبعوث نـموده اسـت هر کس در این روز دری از خیر و نیکی به روی بگشاید،در واقع به شاخه‌ای از شاخه‌های درخت طوبا درآویخته و آن وی را به سوی بهشت کشاند و هر کس دری از شر بر خود وا کند در واقع به شاخه‌ای از شاخه‌های درخـت زقـّوم درآویخته است و آن وی را به سوی جهنم می‌کشاند آنگاه حضرت نمونه‌هایی از کارهای خیر و شر را بیان نموده است که از بیان آن صرف‌نظر می‌کنیم.4
2.اعمال ماه شعبان:
ماه معظم شعبان کـه دوازهـء ورود به ماه بزرگ رمضان،ماه خداوند است فرصت بسیار ویژه و معنوی برای انجام انواع عبادت و اعمال عبادی است.در این بخش به اهم اعمال عبادی ماه شعبان اشاره می‌شود:
1-2.نـماز:
نـماز کـه ستون دین و بهترین عمل اسـت،در اسـلام از جـایگاه والایی برخوردار است.
پیامبر اسلام و ائمه معصومین علیهم السّلام به مناسبت‌های مختلف دستور داده‌اند که نمازهایی به جا آورده شود.از جمله نـمازهای فـراوانی بـرای ماه شعبان و شب‌ها و روزهای آن وارد شده است.
بیان تـک‌تک نـمازهای مستحب در ماه شعبان از حوصله این مقاله بیرون است و تنها به یادآوری چند نماز برای شب اول شعبان بسنده می‌شود:
الف-پیـامبر صـلّی اللّه عـلیه و سلم فرمود:هر کس در شب اول شعبان صد رکعت نماز بـگزارد و در هر رکعت فاتحة الکتاب بخواند یک‌بار و قل هو اللّه یک‌بار؛پس از فراغت از نماز فاتحه را پنجاه بار بخواند.به آن کـسی کـه مـرا به حق به پیامبری فرستاده است سوگند،وقتی بنده‌ای این نـماز را بـخواند و روزه بگیرد[روز اول را]خداوند از او شر ساکنان آسمان و شر ساکنان زمین و شیطان‌ها و پادشاهان را دفع می‌کند و هفتاد هزار گـناه کـبیره‌اش را مـی‌آمرزد و عذاب قبر را از او برمی‌دارد و منکر و نکیر او را نمی‌ترسانند،درحالی‌که چهره‌اش مانند شب چهارده مـی‌درخشد از قـبر بـرمی‌خیزد و مانند برق از صراط عبور می‌کند و نامه عملش به دست راستش داده می‌شود.5
ب-حضرتش همچنین فـرمود:هـر کـس در شب اول شعبان دوازده رکعت نماز بگزارد در هر رکعت«فاتحه الکتاب»بخواند و پانزده مرتبه«قل هـو اللّه احـد»را بخواند خداوند متعال ثواب ده هزار شهید به او می‌دهد و برای او عبادت دوازده سال نـوشته مـی‌شود و از گـناهانش بیرون می‌آید مانند روزی که از مادر زاده شده است و خداوند در مقابل هر آیه‌ای که در قرآن اسـت بـه او قصری در بهشت عطا می‌کند.6
2-2.روزه:
از اعمال بسیار بااهمیت در ماه شعبان«روزه»است.شایسته اسـت هـر مـسلمانی مناسب حال و شرایط خود روزهایی از این ماه را روزه بدارد افضل آن است که اگر مانعی نـیست هـر روزش،غیر‌از یک یا دو روز آخرش را روزه بدارد تا با افطار میان شعبان و مـاه رمـضان فـاصله اندازد.بنابراین زیبنده است که آن قدر روزه بگیرد که در دعوت مقدس رسول خدا به اعانت داخـل گـردد و ایـن با یک روز و دو روز احتمالا صادق نمی‌باشد.7
روایات دربارهء اهمیت روزه این ماه پرشمار اسـت کـه به ذکر روایتی از امام صادق علیه السّلام بسنده می‌شود:
من صام اوّل یوم من شعبان وجبت له الجـنّة و مـن صام یومین نظر اللّه الیه فی کلّ یوم و لیلة فی دار الدّنیا و دام نظره الیـه فـی الجنّة و من صام ثلاثه ایّام زار اللّه فی عـرشه و جـنّته کـل یوم.8
هر کس روز اول ماه شعبان را روزه بدارد بـهشت بـرایش واجب است و هر کس دو روز را روزه بدارد خداوند هر روز و هر شب در زندگی دنیا به او نـظر مـی‌کند و نظرش در بهشت هم ادامه مـی‌یابد و هـر کس سـه روز را روزه بـاشد خـداوند را در عرش و بهشتش هر روز زیارت می‌کند.
3-2.دعـا و مـناجات:
دعا که مخ عبادت و سلاح مؤمن است در فرهنگ اسلامی از جایگاه بس والایـی بـرخوردار است. در سیرهء پیامبر و جانشینان معصوم او عـلیهم السّلام دعاهای زیاد بـرای مـناسبت‌های مختلف وارد شده است.از دعاهای والا و پر از مـضامین عـرفانی،مناجات شعبانیه است که مناجات امام علی علیه السّلام و ائمه علیهم السّلام در مـاه شـعبان است.این دعا نزد صـاحبان روحـیه دعـا و مناجات نیز بـسیار گـرانقدر و ارزشمند است.اینان بـه خـاطر این مناجات با ماه شعبان انس ویژه‌ای دارند و مشتاقانه برای آمدن ماه شعبان انـتظار مـی‌کشند.
این مناجات آسمانی حاوی دانش‌های مـلکوتی فـراوانی است کـه نـحوهء مـعامله بندگان با خداوند را بـه صاحبان جان‌های مشتاق می‌آموزاند.این دعا راهکارهای گوناگون دعا،گدایی، آمرزش‌خواهی و راز و نیاز با خداوند را آمـوزش مـی‌دهد.در این مناجات راهنمایی‌های صریح و بدیعی بـرای رسـیدن بـه لقـاء اللّه و تـقرب و نظر به او وجـود دارد کـه از سالکان راه،شبهه‌زدایی می‌کند.
شک و شبهه‌های منکران را جواب می‌گوید و وحشت شکاکان را برطرف می‌سازد. محتوای واقعی این مـناجات،ارشـاد بـه شناخت نفس انسان است که معرفت آن هـمان راهـ شـناخت پروردگـار بـزرگ اسـت.9
به اهمیت این مناجات اشاره می‌کند امام صادق علیه السّلام در این سخن که می‌فرماید:
لو علم النّاس ما فی فضل معرفة اللّه ما مدّوا اعینهم الی ما متّع به الاعـداء من زهرة الحیاء الدّنیا و کانت دنیاهم عندهم ممّا یطاونه بارجلهم و تنّعموا بمعرفة اللّه و تلذّوا بها تلذّذ من لم یزل فی روضات الجنان مع اولیاء اللّه.01
4-2.صلوات:
از اعمال پرثواب ماه شعبان صلواتی است کـه هـنگام زوال هر روز و نیمهء هر شب ماه خوانده می‌شود.این دعا با اللهم صل علی محمد و آل محمد شجرة النبوه آغاز می‌شود و آموزه‌های فراوانی در باب شناخت اهل بیت علیهم السّلام دربر دارد.11صـلوات‌های دیـگری نیز برای ماه شعبان وارد شده است که در کتب دعا آمده است.
5-2.صدقه:
از کارهای پرسود و نوع دوستانه در این ماه بزرگ دادن صدقه است.پیشوایان مـعصوم پیـروان خود را به این عمل خـداپسندانه تـرغیب کرده‌اند.از جمله داود بن کثیر الرقی می‌گوید:از امام صادق علیه السّلام پرسیدم:یا بن رسول اللّه ما افضل ما یفعل فیه؟قال:الصّدقة...و من تصدّق بصدقة فی شـعبان ربـّاها اللّه تعالی کما یربّی احـدکم فـصیله حتّی یوافی یوم القیامة و قد صار مثل احد.21
6-2.آمرزش‌خواهی(استغفار):
حسن بن علی بن فضال می‌گوید:از علی بن موسی الرضا علیه السّلام شنیدم که می‌فرمود: من استغفر اللّه تبارک و تـعالی فـی شعبان سبعین مرةّ غفر اللّه له ذنوبه و لو کانت مثل عدد النّجوم.31
هر کس از خداوند تبارک و تعالی در ماه شعبان طلب آمرزش کند و هفتاد مرتبه استغفار کند،خداوند گناهانش را و لو به اندازه تعداد ستارگان بـاشد مـی‌آمرزد.
ذکر اسـتغفار در هر روز ماه شعبان مستحب است چنانکه محمد بن حسن صفار در کتاب «فضل دعا»ی خود را از امام صادق عـلیه السّلام نقل می‌کند:
من قال فی کلّ یوم من شعبان سـبعین مـرّة:«اسـتغفر اللّه الّذی لا اله الاّ هو الحیّ القیّوم الرّحمن الرّحیم و اتوب الیه»یکتب فی الافق المبین.قال قلت:ما الافق المبین؟قال: قـاع بـین یدی العرش فیها انهار تطّرد فیه من القدحان عدد النّجوم[او عدد نجوم السـّماء]41
7-2.ذکـر«لا اله الا اللّه»:
مـرحوم سید بن طاووس می‌گوید در کتاب‌های عبادات یافتم که پیامبر صلّی اللّه علیه و سلم می‌فرماید:
و من قـال فی شعبان الف مرّة:«لا اله اللّه و لا نعبد الاّ ایّاه مخلصین له الدّین و لو کره المشرکین»کتب اللّه له عبادة الف سنة و مـحی عنه ذنب الف سنة و یـخرج مـن قبره یوم القیامة و وجهه یتلئلؤ مثل القمر لیلة البدر و کتب عند اللّه صدیقا.51
هر کس در ماه شعبان هزار مرتبه[ذکر فوق]را بگوید خداوند برای او عبادت هزار سال را می‌نویسد و گناهان هزار سال از او محو مـی‌شود و از قبر روز قیامت بیرون می‌آید در حالی‌که مانند شب بدر درخشش دارد و نزد خداوند صدّیق نوشته می‌شود.
8-2.سجده:
از اعمال پرفائده در ماه شعبان سجده کردن است؛خصوصا سجده در شب نیمه شعبان با دعاهای ویژه.در بـعضی ازایـن دعاها به مراتب سه‌گانهء وجود انسان تصریح شده است.
«سجد لک سوادی،و خیالی و بیاضی»این فقره از دعا مانند نص است برای عالم محسوس انسان که از ماده و مقدار تشکیل شده است و عـالم مـثال او که از صورت و روح ترکیب شده است و عالم حقیقی انسان که انسان بودن انسان به آن است.عالم حقیقی بشر یعنی حقیقت جان انسان همان است و آن همان عالمی است کـه نـه صورتی در آن است و نه ماده‌ای و آن همان عالم لطیف ربانی است که هر کس آن را شناخت در واقع پروردگارش را شناخته است.61
9-2.فضیلت روزهای پنجشنبه:
روزهای پنجشنبه در ماه شعبان از موقعیت عبادی و مـعنوی خـاصی بـرخوردار است و نماز، روزه و عبادت در آن جایگاه ویـژه‌ای دارد.امـام عـلی علیه السّلام از رسول خدا سخن شگفتی را دربارهء روزهای پنجشنبه ماه شعبان نقل می‌کند:
تتزیّن السّماوات فی کلّ خمیس من شعبان فـتقول المـلائکة الهـنا اغفر لصائمه و أجب دعائهم فمن صلّی فیه رکـعتین یـقرء فی کلّ رکعة فاتحة الکتاب مرّة و قل هو اللّه احد مائة مرة.فاذا سلّم صل علی النبی صلی اللّه عـلیه و آله مـائة مـرّة قضی اللّه له کلّ حاجة من امر دینه و دنیاه و من صـام فیه یوما واحدا حرّم اللّه جسده علی النار.71
در هر پنجشنبه از ماه شعبان آسمان‌ها تزیین می‌شود؛فرشتگان می‌گویند:معبود مـا روزگـیرانش را بـیامرز و دعاهایشان را اجابت کن.پس هر کس در آن دو رکعت نماز بگزارد و درهر رکعت فـاتحه را یـک‌بار و قل هو اللّه را صد مرتبه بخواند پس هنگامی که سلام گفت بر پیامبر صلّی اللّه علیه و سلم صد مـرتبه صـلوات بـفرستد.هر حاجتی از امر دین و دنیایش را خداوند برمی‌آورد و هر کس در آن(پنجشنبه)یک روز را روزهـ بـگیرد خـداوند جسدش را بر آتش حرام می‌کند.
01-2.زیارت امام حسین علیه السّلام:
زیارت آن حضرت در روز و شب سـوم شـعبان و نـیمه شعبان استجاب دارد.81
11-2.تقرب به امام زمان(عج):
از اعمال مهم ماه شعبان،تقرب به حـضرت حـجة بن الحسن العسکری،ولّی امر و ناموس اکبر و امام زمان است.آن حضرت که صاحب غـیبت الهـی و دعـوت نبوی و وارث پیامبران و خاتم اوصیاء مظهر بزرگ عدل الهی و برپاکننده پرچم‌های هدایت و نابودکننده سـتمکاران و مـنکران حقیقت است در نیمه این ماه متولد شده است و شایسته است در این ماه بـه آنـ حـضرت پناهنده شده،برای تعجیل در ظهور حضرتش دعا کنیم.
3.ماه شعبان و میلاد امامان علیهم السّلام:
یـکی از ویـژگی‌های ماه بزرگ شعبان،تولد انسان‌های بزرگ در این ماه است که این مـاه را مـاه شـادمانی و خوشحالی پیروان و محبان اهل بیت عصمت و طهارت قرار داده است.برخی از پیشوایان معصوم و شخصیت‌های برجسته در ایـن مـاه دیـده به جهان گشوده‌اند.
1-3.امام حسین علیه السّلام:
روز سوم شعبان میلاد امام حـسین عـلیه السّلام است.سوم شعبان به دلیل مولود عزیزی که در آن متولد شده است از شرافت فراوانی بـرخوردار اسـت.بر شیعیان و دوستان آن حضرت شایسته است برای شکرگزاری این نعمت بزرگ و چـراغ هـدایت و کشتی نجات،روزه،زیارت و دعاهای وارده در این روز را به جـا آوردنـد.
2-3.ابـو الفضل العباس علیه السّلام:
علمدار شجاع و بـرادر بـاوفای ابا عبد اللّه که الگوی ایثارگران و جانبازی است،بنابر قول مشهور در روز چهارم شعبان مـتولد شـده است.
3-3.امام سجاد علیه السـّلام:
عـلی بن الحـسین عـلیه السـّلام نیز بنابر نقلی در روز پنجم شعبان در کـتب مـعتبر ادعیه درباره تولد این دو شخصیت فاخر عالم اسلام در ماه شعبان ذکری بـه مـیان نیامده است.از آنجا که در تقویم رسـمی کشور ما تولد آن دو بـزرگوار در مـاه شعبان آمده.ما نیز یـادی از آنـ‌ها نموده‌ایم و محققان محترم می‌توانند در این‌باره تحقیق و نظر خود را برای تحکیم یا تصحیح بـیان نـمایند.
4-3.امام زمان(عج):
دوازدهمین امـام شـیعه،مـنجی عالم بشریت،دادگـستر جـهانی حضرت مهدی علیه السـّلام در روز پانـزدهم شعبان سال 552 هـ در خانه نورانی امام حسن عسکری در سامرا متولد شده است.از همین‌رو،شـب و روز نـیمهء شعبان،شرافت و قداست ویژه‌ای دارد و برکات فـراوانی بـه همراه آورده اسـت.شـب و روز نـیمهء شعبان از ابعاد فراوانی اهـمیت است که اهم آن‌ها عبارت است از:
الف:شب نیمه شعبان از شب‌های قدر است که در آن روزی‌ها و اجـل‌های مـردم تقسیم می‌گردد.اخبار مستفیض(نزدیک بـه مـتواتر)بـر ایـن امـر دلالت دارد.
بنابر محتوای بـرخی از روایـات خداوند،متعال این شب را برای ائمهء ما شب قدر قرار داده است.چنانکه شب‌های قدر مـاه مـبارک رمـضان را برای پیامبر صلّی اللّه علیه و سلم قرار داده اسـت.91
ب:احـیا و شـب زنـده‌داری:شـب پانـزدهم شعبان از وقت‌های مقدسی است که بر احیا و بیدار بودن در آن تأکید زیادی شده است.برای این شب اعمال و عبادات فاخری نیز تعیین شده که می‌توان گفت درباره هـیچ شبی از شب‌های سال مثل آن یا بیش از آن نیامده است.02.
ج:نمازهای ویژه:برای این شب نمازهای خاصی تشریع شده است.خصوصا نماز صد رکعتی با هزار«قل هو اللّه احد»در اهمیت این شـب هـمین بس است که رسول خدا فرموده است:در شب نیمه شعبان خوابیده بودم که جبرئیل نزدم آمد و فرمود:ای محمد در این شب می‌خوابی؟!گفتم:یا جبرئیل مگر این شب چه شبی است؟گفت:شـب نـیمهء شعبان است. برخیز ای محمد.
او مرا از خواب بیدار کرد و با خود به«بقیع»برد.سپس به من گفت:سرت را بلند کن زیرا کـه در ایـن شب درهای آسمان گشوده مـی‌شود و درهـای رحمت،رضوان،مغفرت،فضل،توبه، نعمت،جود و احسان نیز باز می‌گردد.در این شب خداوند به اندازه موها و کرک‌های حیوانات،بندگان خود را آزاد می‌کند.در این شـب اجـل‌ها ثبت می‌شود و روزی یـک سـال تقسیم می‌گردد.همچنین اموری که در یک سال واقع می‌شود تعیین می‌گردد.
ای محمد هر کس این شب را با تکبیر،تسبیح،تهلیل،دعا،نماز،قرائت و استغفار زنده بدارد بهشت جایگاه و اقامتگاه دائمـی او اسـت و خداوند گناهان گذشته و آینده او را می‌آمرزد.12
د:زیارت امام حسین علیه السّلام:از اعمال مستحب این شب زیارت ابا عبد اللّه الحسین علیه السّلام است. در این شب صد هزار پیامبر علاوه بر فرشتگان حـضرت را در کـربلا زیارت مـی‌کنند.22
جمع‌بندی و توصیه:
ماه شعبان فرصت ویژه‌ای برای عبادت و بندگی خداوند است.انسان‌های شایسته و بندگان خوب خداوند بـا عبادت و ریاضت در این ماه جان و تن خود را طهارت می‌دهند تا آمـاده ضـیافت و مـهمانی بزرگ خداوند در ماه مبارک رمضان شوند.
ماه شعبان شعبه‌های فراوانی از خیرات و زیبایی‌ها را بر روی انسان گرفتار تهاجم انـواع امـواج شیطانی در قرن معاصر می‌گشاید و درهای ملکوت آسمان و زمین را بر روی مشتاقان گشوده نـگه مـی‌دارد تـا افراد بتوانند با بهره‌گیری از برنامه‌های انسان‌ساز ارتقا یافته از حضیض حیوانیت به آسمان فرشتگی و انسانیت پرواز کـنند.برنامه‌های سازنده‌ای که از سوی پیامبر صلّی اللّه علیه و سلم و جانشینان معصومش علیه السـّلام مهندسی شده‌اند تنها راه نـجات بـشر از منجلاب شهوت و گناه و تاریکی هستند.در این ماه برنامه‌های سازنده فراوانی از سوی پیشوایان معصوم ما ارائه شده است.از جمله نماز،دعا،روزه،تلاوت قرآن،صدقات،احسان به پدر و مادر و خویشان،اذکار،استغفار و...
امید اسـت روحانیون وارسته شاغل در سپاه اولا خود عامل به این عبادات و اعمال روح‌بخش باشند و ثانیا بتوانند با اخلاص و انگیزهء الهی این عبادات را در پیکرهء سپاه پاسداران اسلامی ترویج دهند.انشاء اللّه تعالی.
پی‌نوشت‌ها:
(1).مصباح المـجتهد،ج 2،ص 728؛اقـبال الاعمال،علی بن موسی بن جعفر بن طاووس،ج 3،ص 782.
(2).مفاتیح الجنان،شیخ عباس قمی،در فضیلت ماه شعبان.
(3).الاقبال بالاعمال الحسنه،ج 3،ص 882.
(4).مفاتیح الجنان،در فضیلت روز اول شعبان.
(5).الاقبال بالاعمال الحسنه فیما یعمل مرّة مـن السـنه،السید رضی الدین علی بن موسی بن جعفر بن طاووس،المحقق القیومی الاصفهانی،ج 3،ص 982؛الوسائل،ج 8،ص 001.
(6).الاقبال پیشین،ص 982؛الوسائل،ج 8،ص 301.
(7).المراقبات«اعمال السّنة»،العالم العامل المیرزا جواد آغا الملکی التبریزی،انتشارات الامـام المـهدی،قم المقدسه، ص 67-77.
(8).همان،ص 77.
(9).همان،ص 57-67.
(01).همان.
(11).ر.ک.پیام شماره،مقاله آموزه‌های صلوات شعبانیه.
(21).الاقبال بالاعمال،ج 3،ص 492.
(31).همان.
(41).همان،ص 592.
(51).همان،ص 592.
(61).المراقبات،ص 58.
(71).الاقبال الاعمال،ج 3،ص 103.
(81).الاقبال الاعمال،ج 3،ص 143.
(91).ر.ک:المراقبات،ص 97.
(02).همان.
(12).همان،ص 08-18.
(22).همان،ص 78.
برگرفته از سایت نورمگز، آدرس مقاله در پایگاه مجلات تخصصی نور: پیام » تابستان 1388 - شماره 95 (از صفحه 92 تا 103)