قال الله العظیم :
وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَكَ مِنَ الْمُرْسَلينَ إِلاَّ إِنَّهُمْ لَيَأْكُلُونَ الطَّعامَ وَ يَمْشُونَ فِي الْأَسْواقِ وَ جَعَلْنا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَه أَتَصْبِرُونَ وَ كانَ رَبُّكَ بَصيراً (فرقان20)
و ما پیش از تو هیچ پیامبری نفرستادیم مگر آن که آنان (نیز) غذا میخورند و در بازارها راه میرفتند
و بعضی ازشما را، وسیله امتحان بعضی دیگر قرار دادیم آیا صبر و شکیبایی میکنید؟(واز عهده امتحانات بر میآئید) و پروردگار تو بصیروبینا بوده وهست.
آزمــایـش وتـربیـت
بنا بر تصریح قران کریم فلسفهی آزمایش های الهی،پرورش انسانهاست در امتحانات پروردگار مسالهای برای خداوند کشف نمیشود، زیرا او به همه چیز آگاهاست بلکه این آزمایشها برای شکوفا شدن خصلتهای درونی انسان است. زیرا کیفر وپاداش بر اساس بروز وظهور خصلتهاست.
نکات مورد توجه آیه:
نکته اول : زندگی ساده انبیاء علیهم السلام برای مردم آزمایش است. زیرا اگر پیامبران، زندگی مرفه و کاخ و طلا داشتند، مردم به خاطر (دنیا طلبی) گرد آنان جمع میشدند که چنین گرایشی ارزش- نداشت ارزش در این است که انسان از فردی در ظاهر عادی،اطاعت کند.
علی علیه السلام در نهج البلاغه خطبه160 پیرامون زندگی ساده و زهد انبیاءمی فرمایند:
"...وَ إِنْ شِئْتَ ثَنَّيْتُ بِمُوسَى كَلِيمِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله حَيْثُ يَقُولُ رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ وَ اللَّهِ مَا سَأَلَهُ إِلَّا خُبْزاً يَأْكُلُهُ لِأَنَّهُ كَانَ يَأْكُلُ بَقْلَه الْأَرْضِ وَ لَقَدْ كَانَتْ -خُضْرَه.." اگر بخواهی موسیکلیم الله را معرفی می کنم. آنجا که میگوید پروردگارا هر چه به من از نیکی عطا کنی نیازمندم. بخدا سوگند موسی غیر از قرص نانی که بخورد از خدا نخواست ومدتی بود ازگیاهان زمین استفاده میکرد تا آنجا که در اثر لاغری(جذب شدن مواد این گیاهان)سبزی گیاهی از پشت پرده شکمش آشکار بود سومین نفر داود علیه السلام صاحب مزامیر و قاری بهشتیان نمونه آوردم!
وی با دست خویش از لیف خرما زنبیل می بافت و به دوستان و رفقایش میگفت کدامیک از شما میتواند برای من اینها را بفروشد و از بهای آن قرص نان جوی تهیه کرده مصرف کند. واگر بخواهی سر گذشت عیسی بن مریم علیه السلام را برایت بازگو میکنم او سنگ را بالش خویش قرارمیداد و لباس خشن میپوشید،نان خشک میخورد... از پیامبر پاک و پاکیزه امت صلی الله علیه و آله پیروی کن زیرا راه و رسمش سر مشقی است برای آن کس که بخواهدتاسی جوید.
نکته دوم : علاوه بر پیامبران یکی دیگر از وسایل آزمایش مردم،خود مردم اند "جَعَلْنا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَه....." گاهی کسی ثروتمند است آزمایش میشود تا معلوم شود شکر می کند یا طغیان میکند و کسی فقیر است آزمایش میشود تا روشن گردد که آیا صبر میکند یا برثروتمند حسد میورزد.
به بیانی دیگر افراد از کار افتاده و ناتوان و بیمار ویتیم و دردمند،آزمونی هستند برای افراد سالم و تندرست و به عکس افراد تندرست و قوی،آزمونی هستند برای افراد ضعیف و ناتوان آیا گروه دوم راضی به رضای خدا هستند وآیا گروه اول وظیفه و تعهد انسانی خود را در برابر گروه دوم انجام میدهند؟جمله فوق راز و اسرار بسیاری از زندگی ها را آشکار می سازد."جَعَلْنا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَه"
نکته سوم : آزمودن آنها به وسیله یکدیگر برای شناختن میزان پایداری و استواری آنان در برابر فریبندگیهای دنیاست خداوند میفرماید : "أَتصْبِرُونَ " آیا صبروشکیبایی پیشه می کنید؟
چرا که مهمترین رکن پیروزی در تمام این آزمایش ها صبر و استقامت و پایمردی است. صبر با تمام اقسامش: صبر در برابر مصیبت، صبر در برابر معصیت و صبر در برابر طاعت.
در پایان آیه به عنوان یک هشدار میفرماید: پروردگار تو همواره بصیر وبینا بوده و هست"وَ كانَ رَبُّكَ بَصيراً " مبادا تصور کنند چیزی از رفتار شما در برابر آزمون های الهی از دیدهی بینا وموشکاف علم خداوند مکتوم و پنهان میماند و همه را دقیقا میداند و میبیند
برخی از مفسران میگویند: توجه و اعتقاد به بصیرت و بینا بودن خداوند به احوال بندگان برانگیزندهی آدمی به صبر و شکیبایی است.