اسلام در ایران چه خدماتی انجام داد و پذیرش اسلام توسط ایرانیان چه آثاری را برای آنان به همراه داشت؟

سوال: اسلام در ایران چه خدماتی انجام داد و پذیرش اسلام توسط ایرانیان چه آثاری را برای آنان به همراه داشت؟

پاسخ: ممکن است برخی معتقد باشند که پذیرش اسلام توسط ایرانیان به اجبار بوده و پذیرش اسلام هیچ آثاری بر فرهنگ و تمدن ایران نداشته؛ حتی اسلام همراه خود آثاری منفی را به ارمغان آورد. درحالی که باید گفت اسلام خدمات بسیاری را برای ایرانیان انجام داد که حتی دین زرتشتی که دین غالب ایران تا ظهور اسلام بود؛ نتوانست انجام دهد. اسلام بود که به ایران عظمت فرهنگی-در زمانی که به رکود رفته بود- را بخشید و ایرانیان را از قیود متعدد رهانید و آزادی و آزادگی را به آنها هدیه کرد. اسلام در زمینه حقوق و شخصیت زن، از بین بردن خرافات و جامعه طبقاتی درایران و ... نقش بسیار مهمی را ایفا کرد. به طور کلی ایران بعد از اسلام، تاریخی بسیار درخشان دارد. به همین دلیل ایرانیان بعد از پذیرش دین اسلام، نقش مهمی در تبلیغ آن داشتند. از جمله مهم ترین خدمات اسلام در ایران می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1.      برقراری وحدت عقیده و از بین بردن جاهلیت در ایران: اسلام تشتت افکار و عقاید مذهبی، دوگانه پرستی و اعتقادات مختلف در ایران را از بین برد و به جای آن یک آیین و یک مکتب واحد را به وجود آورد. اسلام ثنویت، آتش پرستی، خرافات و ...  را در ایران از بین برد و به جای آن توحید و خداپرستی را به ارمغان آورد.

2.      قطع نفوذ مسیحیت: اسلام جلوی نفوذ مسیحیت را درایران و در مشرق زمین به طور عموم گرفت. به طور قطع اگر ایران مسیحی شده بود؛ ایران نیز همانند کشورهای مسیحی دچار تاریکی قرون وسطی می شد.

3.      شکوفا کردن استعدادهای ایرانی : اسلام حصار مذهبی و حصار سیاسی که گرداگرد ایران کشیده شده بود و نمی گذاشت ایرانی استعدادهای خویش را درمیان ملت های دیگر بروز دهد؛ درهم شکست و در نتیجه ایرانی ها توانستند هوش و لیاقت و استعداد خویش را به دیگران ثابت کنند و دیگر اینکه با آشنا شدن با فرهنگ ها و تمدن های دیگر توانستند سهم عظیمی در تکمیل و توسعه یک تمدن عظیم جهانی به خود اختصاص دهند. برای اولین بار ملل دیگر آنها را به پیشوایی و مقتدایی پذیرفتند که تا قرون 6 و7 اسلامی ادامه داشت. در نتیجه اسلام هم استعداد و نبوغ ایرانیان را هم به خودشان نشان داد و هم به جهانیان.

4.      شخصیت دادن به مقام زن: اسلام به زن شخصیت حقوقی داد و برای جلوگیری از تضییع حقوق زن، تعدد زوجات به شکل حرمسراداری و بدون قید و شرط و حد را منسوخ ساخت و آن را تحت شرائطی بر اساس تساوی حقوق زنان و امکانات مرد و در حدود عینی که ناشی از یک ضرورت اجتماعی است، مجاز دانست. همچنین اسلام عاریه دادن زن، فرزند استلحاقی، ازدواج نیابی، ازدواج با محارم و .... را منسوخ ساخت.

5.      از بین بردن جامعه طبقاتی در ایران: در جامعه ایرانی قبل از اسلام تمام مقررات برای حفظ نژاد و ثروت خانواده های طبقات بالا بوده و به طور مثال حق تحصیل در آن دوران فقط مختص به اشراف زاده ها و طبقات خاص بود؛ ولی اسلام طلب علم را بر هر مسلمانی فریضه شمرد و آن را از حصار گروه خاصی بیرون کشید.

6.       از بین بردن تفکر فره ایزدی بودن پادشاهان: پادشاهان ایرانی خود را از نسل ایزد یکتا می دانستند و به کمتر از سجده در مقابل خود راضی نمی شدند؛ ولی اسلام این طرز تفکر را از بین برد و ملاک برتری را تقوا قرار داد.

7.    آزادی عقیده و احترام به آیین زرتشتی و عدم اجبار در پذیرش اسلام

8.      به وجود آوردن اصلاحات عمیق برای دین زرتشتی: بعد از غلبه اسلام، روحانیون زرتشتی برای حفظ دین خود برخی از خرافات و تحریفات دینی خود را اصلاح نموده و تغییر دادند.

9.      از بین بردن خرافات: اسلام خرافاتی از قبیل زاییده شدن اهریمن به واسطه شک در قبولی قربانی،راندن حیوانات وحشی و مرغان در میان آتش،تقدس شستشو با ادرار گاو، منع دفن مردگان و ... را از بین برد و به جای آن عبادات و اذکار و ادعیه مملو از معرفت و حکمت را جایگزین آنها ساخت.

(برگرفته از کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران شهید مطهری)