قال الله العظیم:
رَبُّكُمُ الَّذي يُزْجي لَكُمُ الْفُلْكَ فِي الْبَحْرِ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ كانَ بِكُمْ رَحيما پروردگارتان كسي است كه كشتي را در دريا براي شما به حركت در مي آورد تا ازنعمت او بهره مند شويد. او نسبت به شما مهربان است .
وَ إِذا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فِي الْبَحْرِ ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ إِلاَّ إِيَّاهُ فَلَمَّا نَجَّاكُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ وَ كانَ الْإِنْسانُ كَفُورا
و هنگامي كه در دريا ناراحتي به شما برسد همه كس را جز او فراموش خواهيد كرد اما هنگامي كه شما را به خشكي نجات دهد روي مي گردانيد و انسان كفران كننده است. (اسراء 66-67)
انسانهاي كم ظرفيت بي بهره از تربيت الهي اند
نکات موردتوجه آیات:
يكي از آيات الهي حركت كشتي ها بر روي آب است . پروردگار مهربان با امكاناتي كه فراهم آورده كشتي ها را در دريا حركت مي دهد تا نيازهاي انسان به وسيله آن برآورده شود . آدمي اگر در دريا طوفان زده گردد فطرت خداشناس او بيدار شده و او را مي خواند ولي در ساحل نجات دوباره پروردگارش را فراموش مي نمايد. در حالي كه ممكن است دوباره در خشكي يا دريا گرفتار شود به طوري كه هيچ راه فراري نداشته باشد. تنهاكسي رشد يافته و اهل نجات است كه در همه حال به ياد خدا باشد.
نکته اول : خداي مهربان كشتي ها را در دريا به راه مي اندازد تا بندگان از فضل پروردگار بهره گيرند." رَبُّكُمُ الَّذي يُزْجي لَكُمُ الْفُلْكَ فِي الْبَحْرِ"
كلمه يَزجي از (ازجاء) به معني حركت دادن مداوم چيزي است . خداوند براي حركت كشتي ها در دريا نظامات عجيبي را فراهم نموده است .از يك سو آب به صورت مركبي راهوار آفريده شده و از سوي ديگر بادهاي منظمي بر صفحه اقيانوس ها با نظم خاصي مي وزد.
كشتي همچون ديگر اجرام سنگين ، طبعاً بايد درون آب فرو رود ، ليكن خداي سبحان با نظمي كه بين آن و آب قرار داده آن را بر روي آب نگه مي دارد .كشتي ها ساخته دست بشر است ولي نبايد چنين بپنداريم كه انسان خودش به چنين نعمتي دست يافته است زيرا همه فكرها ، هوشها و قدرتها را پروردگار عنايت نموده و از سوي ديگر مواد خام آن را نيز خداوند آفريده است .
اين حركت براي بهره برداري از فضل خداست . لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ
راههاي دريايي از نظر ارزاني و عمومي بودن نقش خوبي در نقل و انتقال اشخاص و اجناس دارد و بركات كشتي راني در حمل و نقل بار و مسافر و ماهي گيري فراوان است .
سهم دريا در اكسيژن سازي ، توليد بخار و ابر و باران ، پرورش ماهي و تغذيه و شگفتي هاي جمادي و حيواني آن بسيار است . در دعاي جوشن كبير مي خوانيم :يا مَن فِي البَحرِ عَجائبُه.
نکته دوم: پس از به تصوير كشيدن گوشه اي از نظام آفرينش كه حاكي از علم و قدرت و حكمت مهربان آفريدگار جهان است ، سخن را متوجه انسانهاي كم ظرفيت و بي بهره از تربيت مي نمايد كه از اين همه نعمت بي توجه استفاده نموده و خدا را فراموش مي نمايند و فقط در حالت هاي استثنايي و فوق العاده به ياد خدا هستند." وَ إِذا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فِي الْبَحْرِ ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ إِلاَّ إِيَّاهُ"
كلمه " ضُر "به معناي سختي و گرفتاري است . " مَسَّ الضُّرُّ " در دريا عبارت از مشرف شدن به غرق است كه به خاطر طوفاني شدن آن پيش مي آيد .
ترسیم قرآن کریم از چنین صحنه ای بسیار عجیب است می فرماید: در چنين حالتي انسان تنها به سراغ خدا مي رود و فطرت خداشناسي اش از پشت حجاب بيرون مي آيد. اما وقتي خداوند شما را نجات می دهد به جاي اينكه در اين اموراندیشه کنید، دوباره حجاب غرور و غفلت شما را فرا مي گيرد و از خدا روي گردان مي شوید ." فَلَمَّا نَجَّاكُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ"
لازم به ذكر است كه اين بيداري و توجه اضطراري به خدا بنابر تصریح آیه( چون زبان مذمت دارد ) بي ارزش يا كم ارزش است. زيرا افراد با ايمان و تربيت شده كساني هستند كه در راحتي و بلا ، سلامت و بيماري، فراواني و قحطي و ... دائماً به ياد پروردگارشان هستند .
نکته سوم: خداوند در پايان آيه مي فرمايد :" كانَ الانسانُ كَفوراً " يعني كفران نعمت عادت انسان است و اين بدان سبب است كه آدمي داراي طبيعت انساني است و سر وكارش همیشه با اسباب مادي است و در اثر خو كردن با اين اسباب مادي و طبيعي، خدا و مسبب الاسباب را فراموش مي كند. با اينكه در هر آني در نعمت هايي فراوان غوطه ور است.
حاصل سخن اينكه اگر آدمي در حادثه اي كار دلش به جايي برسد كه از هر كسي و چيزي در اين جهان مادي منقطع و مأيوس گردد ، اميد نجاتش به كلي نابود نمي شود و در دلش ارتباط و پيوند با خدا برقرار مي نمايد و اين بهترين دليل بر وجود خداي تعالي مي باشد.
و چه قدر خوب و نيكو است که در زمره مذمت شدگان اين آيه نباشيم و دست قدرت الهي را فراموش نكنيم و آن گاه كه فطرتمان بيدار شد با پرده هاي غرور و غفلت و ... اين نور الهي را نپوشانده و گرد و غبار عصيان و گناه و سرگرمي هاي زندگي ما را فرا نگيرد.