قال الله العظیم :
قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِماتُ رَبِّی وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ مَدَداً (کهف/109)
بگو:اگر دریا(ها)برای (نوشتن)کلمات پروردگارم مرکب شود پیش از آنکه کلمات پروردگارم پایان پذیرد ،دریا(ها)پایان می پذیرد،هر چند دریا(های)دیگری همانند آن را به کمک آوریم.
تجلی علم وقدرت الهی وتاثیرآن در رشد و تربیت
نکات مورد توجه آیه:
آیه شریفه در بیان عظمت پروردگار و وسعت بی کران دامنه ی خلقت نعمت های مادی و معنوی اوست.
هر یک از پدیده های جهان هستی نشانه و کلمه ای از پروردگار بوده و آشنایی با آن گامی در مسیر رشد و تربیت انسان می باشد.
نکته اول: آیه فوق در بخش پایانی سوره کهف دارای بحثی مستقل پیرامون علم و قدرت نا محدود الهی است و در عین حال در ارتباط با کل مباحث سوره نیز می باشد . گویا می خواهد بگوید که آگاهی بر سر نوشت اصحاب کهف و موسی و خضر و ذوالقرنین در برابر علم بی پایان خدا مطلب مهمی نیست . چرا که علم و دانش پروردگار همه ی کائنات و جهان هستی از گذشته و حال و آینده را در بر می گیرد.
این آیه نازل شده تا بگوید دانایی های انسان محدود است در حالی که علم خداوند نا محدود می باشد . پس باید انسان ها در کسب علم همیشه کوشا باشند.
بنا بر این خداوند پیامبر گرامی اسلام صلی علیه وآله را مورد خطاب قرار داده می گوید:بگو اگر دریاها برای نوشتن کلمات پروردگارم مرکب شود،دریاها پایان می یابد پیش از آنکه کلمات پروردگارم پایان گیرد.
قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِماتُ رَبِّی....
در واقع تعالیم انبیاء،انسان را از ساده نگری و محدود بینی بریده و به بی نهایت مرتبط می کند.
نکته دوم : مداد،به معنی مرکب ویا ماده رنگینی که به کمک آن می نویسد می باشد و در اصل از "مد"به معنی کشش گرفته شده است .زیرا با کشش آن خطوط آشکار می شود.
کلمات "جمع کلمه در اصل به معنی الفاظی است که با آن سخن گفته می شود.
"کلمه الله"چیست؟
1. نعمت های خداوند(قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی)
2. سنت های الهی (قَدْ سَبَقَتْ کَلِمَتُنا لِعِبادِنَا الْمُرْسَلینَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُون (172و171/صافات)
همانا سخن ما در حق آن بندگانی که آنان را به رسالت فرستادیم مقرر و حتمی شد که آنان قطعاًبر دشمنانشان پیروز شد.
3. آفریده های ویژه ی خداوند (إِنَّمَا الْمَسیحُ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ(نساء/171) عیسی کلمه خداوند بود که آن را به مریم القا نمود.
4. حوادثی که انسان با آنها آزمایش می شود(وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِمات بقره/124)
چون پروردگارش ابراهیم رابه کارهایی که اورابدانها امرفرمود بیازمود.
5. آیات الهی، درباره حضرت مریم سلام الله علیها می خوانیم (وَ صَدَّقَتْ بِکَلِماتِ رَبِّه(تحریم/12) اوسخنان پروردگارش وکتاب های اورا تصدیق کرد.
6. اسباب پیروزی حق بر باطل( وَ یُریدُ اللَّهُ أَنْ یُحِقَّ الْحَقَّ بِکَلِماتِهِ وَ یَقْطَعَ دابِرَ الْکافِرینَ (انفال/7)
خداوند می خواست به حکم خود حق(یاری پیامبران و پیروزی آیین الهی)را جلوه گر کند و ریشه کافران را بر کند.
از جمع مطالب فوق بدست می آید که مراد از کلمه تنها لفظ نیست ،بلکه منظور همه ی موجودات و پدیده ها و قوانین جهان هستی است که دلالت بر علم و قدرت پروردگار می نمایند.
نکته سوم :خداوند در قالب یک تشبیه زیبا و ملموس در آیه فوق توجه به این واقعیت می دهد که گمان مبرید عالم هستی محدود به آن است که شما می بینید یا می دانید یا احساس می کنید ،بلکه آن قدر عظمت و گسترش دارد که اگر دریاها مرکب شوند و بخواهند نام آن و صفات و ویژگیهای پدیده های جهان هستی را بنویسید دریاها پایان می یابند پیش از آنکه موجودات جهان هستی را احصاکرده باشند.
همین مطلب با بیان لطیف دیگری در سوره مبارکه لقمان آیه 27آمده است، آنجا که خداوند می فرماید :وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ یَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرمانفدت کلمات الله اگر تمام درختان روی زمین قلم شوند و دریاو هفت دریای دیگر، مرکب آن گردند(تا کلمات خدا را بنویسند) هرگز کلمات او پایان نمی گیرد.
یعنی این قلم ها می شکند و آن مرکبها تا آخرین قطره تمام می شود و هنوز شرح مخلوقات و اسرار و حقایق جهان هستی باقی مانده است.
بیایید فکر کنیم یک قلم چقدر قدرت نوشتن دارد؟از یک شاخه کوچک درخت چند قلم ساخته می شود؟پس از آن از یک درخت بزرگ با آن ساقه ی تنومندش چند هزار یا چند میلیون قلم تهیه می شود؟سپس مجموع درختان روی زمین در تمام جنگلها و باغها را در نظر بگیریم و قلم هایی که از آن ساخته می شود .حساب کنیم!
از سوی دیگر فکر کنیم با یک قطره مرکب چند کلمه می توان نوشت سپس آن را در یک استخر و یک دریاچه و یک دریا و اقیانوس و سرانجام همه ی دریاهای روی زمین ضرب کنید ،چه عدد عجیبی را تشکیل می دهد؟
آری علم و قدرت خدا نا محدود است و آدمی با درک گوشه ای از این حقیقت و لو اندک در مسیر رشد و تربیت گام بر می دارد.