قال الله العظیم :
وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ رَحْمَه لِلْعالَمینَ(انبیاء107)
و ما تورا جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم
تربیت در پرتو رحمت نبی اکرم صلی الله علیه و آله (1)
نکات مورد توجه آیه :
در دنیایی که فساد و تباهی و جهل و ظلم و خیانت و استبداد و ...... و هزاران گونه نا بسامانی روز بروز بیشتر دیده می شود خداوند"رب العالمین"رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله را با عنوان"رَحْمَه لِلْعالَمینَ" مبعوث می نماید تا توسط ایشان برنامه های جامع در جهت تربیت اخلاقی ،فردی،اجتماعی،اقتصادی،خانوادگی،.......ارائه شده وتمام نا کامی ها و بدبختی های جهان کنونی پایان پذیرد.
نکته اول : خدای سبحان دو گونه رحمت دارد.
الف)رحمتی مطلق و فراگیر (رحمت رحمانیه)که همه چیز را زیر پوشش دارد ،دنیا و آخرت ،مومن و کافر.
این رحمت نامتناهی و نا محدود است . همانند آفتابی که بر زندگی همه می تابد و بارانی که بر هر سر زمینی می بارد. چنانچه در قرآن آمده است. "رَحْمَتی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ´"(اعراف156)
و در آیه دیگر می خوانیم" ا لرَّحْمنُ * عَلَّمَ الْقُرْآنَ " (رحمن 1و2)
خداوند در این سوره از نعمت های فراوانی یاد می کند که برخاسته از رحمت مطلق اوست.
ب)رحمت خاص که در برابر غضب خداوند است (رحمت رحیمیه)این نوع از رحمت متناهی و محدود است و در برابر عذاب و خشم الهی قرار دارد.
آیاتی از قران کریم به این نوع رحمت اشاره دارد.
" یُعَذِّبُ مَنْ یَشاءُ وَ یَرْحَمُ مَنْ یَشاءُ وَ إِلَیْهِ تُقْلَبُونَ"(21/عنکبوت)
در این آیه کریمه ،رحمت الهی در برابر عذاب او قرار گرفته است و چنین رحمتی همان رحمت خاص است.
در آیه ای دیگر می فرماید: "وَ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَریبٌ مِنَ الْمُحْسِنینَ "(اعراف56)
رحمتی که به محسنان نزدیک است ،رحمت خاص است و گرنه نیکوکار و تبهکار ، هر دو مشمولرحمت مطلق خدا هستند. در برخی آیات قران کریم نیز هر دو قسم رحمت آمده است." وَ رَحْمَتی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ فَسَأَکْتُبُها لِلَّذینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاه وَ الَّذینَ هُمْ بِآیاتِنا یُؤْمِنُونَ " (اعراف156)
پس از بیان اقسام رحمت در قران اینک باید ببینیم نبی اکرم صلی الله علیه و آله مظهر چه رحمتی هستند؟آیه فوق می فرماید:وجود پیامبر صلی الله علیه و آله رحمت عامه برای جهانیان است "وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ رَحْمَه لِلْعالَمین" "
یعنی عموم مردم دنیا اعم از مومن و کافر همه مرهون رحمت ایشان می باشند . چرا که نشر آیینی را به عهده گرفته که سبب نجات همگان است ،حال اگر گروهی از آن استفاده کردند و گروهی دیگر بهره نبردند این مربوط به خودشان است و تاثیری بر عمومی بودن رحمت نمی گذارد.
آیه فوق می فرمایدکه پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله غیر از رحمت سِمت دیگری ندارد نظیر باران که برای زمین رحمت است ولی زمین شوره زار یا زمینی که مانند سنگ سخت است از باران مدد نگرفته گیاهی نمی رویاند که در این فرض ،مقصر باران نیست بلکه این مشکل از ناحیه سنگ خارا یا زمین شوره زار است.
وجود مقدس پیامبر صلی اله علیه و آله مثل آفتاب برای همه ی انسانها روشنی بخش است.ولی عده ای ازآن استفاده نمی کنند.
قلب های قسی از رحمت وجودی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بهره نمی برند نه اینکه او برای بعضی رحمت است و برای برخی نه بلکه به خاطر اینکه خودشان راه تربیت و هدایت را انتخاب ننموده اند.
آیه فوق علاوه بر رحمت عامه بودن رسول الله اشاره به رحمت خاص ایشان هم دارد زیرا اساس تعلیم و تربیت مبتنی بر رحمت خاصه است پیامبر آیینی آورده که هر کس این دین را بپذیرد به هدایت وسعادت دست یافته و در دنیاکامیاب شده و در آخرت نیز برای همیشه آسوده است.
بنا بر این مومنان از رحمت وجود ایشان بیش از دیگران بهره مند می شوند و این نعمت سنگین و ارزشمند را قدر دانی می نمایند.
نکته دوم :"عالمین"جمع کلمه ی "عالَم" است و دارای مفهوم وسیعی می باشد و شامل انواع موجودات ،مانند عالم جمادات،عالم نباتات،عالم انسان،......می شود و همچنین کلمه ی العالمین شامل همه ی عوالم پیش از دنیا ،عالم دنیاو عوالم پس از دنیا (برزخ و قیامت)و همچنین شامل عالم فرشتگان .... می گردد.
با توجه به مفهوم وسیع "عالمین"که تمام انسانها را در تمام اعصار و قرون شامل می شود،این آیه اشاره ای بر خاتمیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است ،چرا که وجودش برای همه ی انسانها ی آینده تا پایان جهان رحمت است.
نکته سوم :در تایید این سخن که پیامبر صلی الله علیه و آله رحمت جهانی است و این مساله حتی شامل فرشتگان می شود درحدیث آمده است : هنگامی که این آیه نازل شد پیامبر صلی الله علیه و آله ازجبرئیل پرسید "هل اصابک من هذه الرحمه شی "آیا چیزی از این رحمت عائد تو شده؟
جبرئیل در پاسخ عرض کرد: بله من از پایان کار خویش بیمناک بودم ،اما بخاطر آیه ای که در قران بر تو نازل شد از وضع خود مطمئن شدم آنجا که خداوند مرا با این جمله مدح کرد . "ذِی قُوَّه عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِین" جبرئیل نزد خداوند خالق عرش بلند مقام و بلند مرتبه است .
حاصل سخن اینکه مجموعه ی تعالیم اسلام ،براساس رحمت و مهربانی ویژه خداوند به انسان است . از همین رو خداوند پیامبر صلی الله علیه و آله را جلوه ای از رحمت و مهربانی خالص و محض خود قرار داده و این کامل را توسط ایشان برای بشریت فرستاده تا امر مهم تعلیم و تربیت در پرتو رحمت ایشان محقق گردد.