بسمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم
قال الله العظیم :
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیْطانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَکى مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أبَداً وَ لکِنَّ اللَّهَ یُزَکِّی مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ (نور21)
ای کسانی که ایمان آورده اید گامهای شیطان را پیروی نکنید و هرکس پیرو گامهای شیطان شود پس به درستی که او به فحشاء و منکر فرمان میدهد و اگر فضل ورحمت خداوند بر شما نبود هرگز هیچ یک از شما پاک نمیشد ولی خداوند هر کس را بخواهد پاک میسازد و خداوند شنوا و داناست.
تزکیه و تربیت در پرتو فضل و رحمت
نکات مورد توجه آیه:
پاک زیستن و آلوده نشدن به زشتیها یکی از مهمترین دغدغه های اسلام است. مومنان همچون دیگر مردمان در معرض پیروی از شیطان و گرفتار شدن به زشتیها قرار دارند اما از سوی دیگر از فضل و رحمت خداوند نیز برخوردار و بهره مندند. بنابرآیه فوق رشد و طهارت انسان درگرو مخالفت با شیطان و اجتناب از فحشاء ومنکر است.
نکته اول: توجه به هشدارهای قران بر همه ی مومنان لازم است. زیرا شیطان برای گمراه کردن مومنان بیش از دیگران تلاش میکند قران میفرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید ازگامهای شیطان پیروی نکنید:
" یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ"
خطوات جمع خطوه است. "خطوه" قدم زدن است و قدم، پاشنه تا سرانگشتان پا را گویند ."خطوه"یک گام معینی فاصله میان دو پای دونده است و این حکم بر اثر جای پا اطلاق می شود."خطوات شیطان" جا پا و آثار شیطان است.
شیطان از شطن (دور شدن) و به معنای دور از رحمت خداست. اگر شیطان را به معنی وسیع کلمه یعنی هر موجود موذی و تبهکار و ویرانگر تفسیر کنیم گستردگی این هشدار در تمام ابعاد زندگی روشن می شود.
نکته دوم: پیروی از خطوات شیطان چگونه محقق میشود؟
هرگز یک انسان پاکدامن و با ایمان را نمیشود یک مرتبه در آغوش فساد پرتاب کرد بلکه گام به گام این راه رامی پیماید:
گام اول: معاشرت و دوستی باآلودگان
گام دوم: شرکت در مجلس آنها
گام سوم : فکرگناه
گام چهارم: ارتکاب مصادیق مشکوک و وارد شدن در شبهات
گام پنجم : انجام گناهان صغیره
بالاخره در گامهای بعد گرفتار بدترین کبائر میشود درست به کسی میماند که زمام خویش به دست جنایت کاری سپرده، اورا گام به گام به سوی پرتگاه می برد تاسقوط کند و نابود گردد.
نکته سوم : چرانباید از شیطان پیروی کرد؟
قران دلیل آن را این گونه ذکر می کند: زیرا او به گناه فرمان میدهد."وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیْطانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ"
"فحشاء " اشاره به گناهان پنهانی و "منکر" اشاره به گناهان آشکار است.
شیطان به کسی فرمان می دهد که اهل پیروی از او باشد. بنابر این اگر کسی اهل نماز باشد کار شیطان برای پیروی از برنامه هایشان کار ساز نیست زیرا قران میفرماید:
وَ أَقِمِ الصَّلاه إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ ( عنکبوت 45 )
نکته چهارم: یکی از مهمترین نعمتهای بزرگ الهی برای مومنان در طریق هدایت فضل و رحمت پروردگار است، می فرماید: اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود احدی از شما هرگز پاک نمیشد.
"وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَکى مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً "
بدون شک فضل ورحمت الهی است که موجب نجات انسان ازآلودگیها، انحرافات و گناهان می شود.
به بیان واضح تر فضل و رحمت الهی را این گونه میتوان توضیح داد:
فضل و رحمت تشریعی : که از طریق بهشت پیامبران و نزول کتب آسمانی و تشریع احکام و بشارتها و انذار است.
فضل و رحمت تکوینی : از طریق امدادهای معنوی و الهی است.آیات که تعبیر (من یشاء) دارد بیشتر ناظر به قسمت دوم است.
ضمناً باید توجه داشت که تزکیه به معنی نمو یافتن و نمو دادن است. به طور مسلم پاکی از مفاسد و رذائل سبب رشد میگردد. توجه و اعتقاد به شنوا ودانا بودن خداوند به تمامی گفته ها ورفتارهای نهان و آشکار آدمی، بازدارنده از ارتکاب وفحشاءومنکراست. درپایان آیه میفرماید: "وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ"