قال الله العظیم :
اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ وَ هُمْ فی غَفْلَه مُعْرِضُونَ (انبیاء1)
(زمان )حساب مردم نزدیک شده است. در حالی که آنان در بی خبری (از آن)رو ی گردانند.
ما یَأْتیهِمْ مِنْ ذِکْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلاَّ اسْتَمَعُوهُ وَ هُمْ یَلْعَبُونَ (انبیاء2)
هیچ پند تازه ای از طرف پروردگارشان برای آنان نیامد مگر اینکه آن را شنیدند و (باز)سرگرم بازی شدند. آنهادر حالی هستند که دلهایشان در لهو و بی خبری فرو رفته است .
تـذکـر و تـربیـت
نکات مورد توجه آیات : سوره انبیاء با یک هشدار نیرومند به عموم مردم آغاز می شود.
زیرا عمل آنها نشان می دهد که غفلت و بی خبری سراسر وجودشان را فرا گرفته و هر ذکر و یا د آوری تازه ی پروردگار که به سراغ آنها بیاید با شوخی و بازی و لعب به آن گوش فرا می دهند.
هرگز نشده است که در برابر سخن بیدار کننده ای از ناحیه پروردگار ساعتی به طورجدی بیندیشند تا چه بسا مسیر زندگانی آنها در همان لحظه تغییر کند.
نکته اول : " اقْتَرَبَ " از ماده " قرب " اشاره به بسیار نزدیک شدن حساب قیامت دارد.
آنچه از بررسی آیات قیامت پیرامون محاسبه بدست می آیداین است که :
1 ) همه ی افراد مورد سوال قرار می گیرند"فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلینَ"(اعراف16)
2 ) همه ی اعمال مورد محاسبه واقع می شود " وَ لَتُسْئَلُنَّ عَمَّا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ"( نحل93 )
3 )همه ی احوال مورد رسیدگی قرار می گیرد " ...إِنْ تُبْدُوا ما فی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ اللّهَ... " (بقره 284 )
اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ تعبیر به (ناس) گر چه ظاهراً عموم مردم را شامل می شود ولی مبنایش این است که غالب مردم از معاد و حساب غافلند.
مراد از نزدیک شدن حساب (قیامت)این است که باقیمانده دنیا در برابر آنچه گذشته کم است و به همین دلیل رستاخیز نزدیک خواهد بود.
نکته دوم : " غفلت" به معنای بی توجهی نسبت به چیزی و "اعراض" روی گرداندن با توجه از چیزی .
چرا در آیه شریفه غفلت و اعراض در کنار هم مطرح شده اند؟" وَ هُمْ فی غَفْلَه مُعْرِضُونَ"
پاسخ : غفلت و بی توجهی دو گونه است:
الف : غفلتی که شخص با هشدار بیدار می شود.
ب :غفلتی که مقدمه ی اعراض است.یعنی شخص غافل نمی خواهد بیدار شود همچون کسی که خودش را به خواب زده که با صدا زدن نیز چشم خود را باز نمی کند.
این ها افرادی هستند که به دنیا دل بسته اند و به تمتع از آن سرگرم شده و در نتیجه دلهایشان از محبت دنیا پر شده و دیگر جایی خالی برای یاد قیامتی که دلهایشان را متاثر کند در آن باقی نمی ماند.
غفلت مردم از حساب بخاطر این است که آن طور که باید و شاید حساب را تصور نمی کنند و چون تصوری که در دلهایشان اثر گذارد ندارند ، لذا بخاطر دل دادگی بدنیا از آن اعراض نموده اند.
نکته سوم: آیه ی بعد یکی از نشانه های اعراض و روی گردانی را بیان می فرماید : هر ذکر و یاد آوری تازه پروردگار که به سراغ آنها بیاید با شوخی و بازی و لعب به آن گوش فرا می دهند.
" ما یَأْتیهِمْ مِنْ ذِکْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلاَّ اسْتَمَعُوهُ وَ هُمْ یَلْعَبُونَ " (انبیاء/2)
اصولاً یکی از بدبختی های این افراد این است که همیشه نصایح و اندرزهای خیر اندیشان را به شوخی و بازی می گیرند و همین سبب می شود که هرگز از خواب غفلت بیدار نشوند .
کلمه ذکر در آیه فوق اشاره به هر سخن بیدار کننده است.
و تعبیر به " محدث " (تازه و جدید) اشاره به این است که کتب آسمانی یکی پس از دیگری نازل می گردد و سوره های قران و آیات آن هر کدام محتوای تازه و نویی دارد که از طرق مختلف برای نفوذ در دل های غافلان وارد می شود . اما چه سود برای کسانی که همه ی مسائل جدی را شوخی و بازی می گیرند و این برنامه همیشگی آنان است " یَلْعَبُونَ"
گویا آنها از تازه ها وحشت دارند با همان خرافات قدیمی که نیاکان خود به ارث برده اند دل خوش کرده اند .
جالب اینکه آیه با تعبیر " اسْتَمَعُوهُ" اشاره می کند که آنها گوش می دهند و می فهمند اما گویا این مقدار برای بیداری آنها کافی نیست و به لعب و لهو خود ادامه می دهند.
کلمه " لعب" به معنای کاری است که منظم انجام شود ولی غایتی و هدفی جز خیال در آن نباشد . مانند بازی بچه ها و کلمه لهو به معنای سر گرم شدن به چیزی و باز ماندن از امری مهم است.
این گونه افراد علاوه بر لعب، قلوبشان سر گرم به مسائل بی ارزش است. " لا هیه قلوبهم "
حاصل سخن اینکه :
آیات فوق هشدار بسیار تکان دهنده ای پیرامون تذکر ات الهی در جهت رشد و تربیت افراد با یاد آوری قیامت و مساله ی محاسبه دارد تا افراد با تصور چنین مساله ای از خواب غفلت بیدار شوند!