قال الله العظیم :
وَ لِکُلِّ أُمَّه جَعَلْنا مَنْسَکاً لِیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهیمَه ا لْأَنْعامِ فَإِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتینَ(حج34)
ما برای هر امتی آئیینی قرار دادیم، تا هنگام قربانی نام خدا را بر حیواناتی که خداوندروزی آنان کرده ببرند ،خدای شما معبود یکتاست پس فقط تسلیم او باشید وبه بندگان خالص بشارت ده.
الَّذینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرینَ عَلى ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقیمِی الصَّلاه وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ (حج 35)
(مخبتین)کسانی هستند که هر گاه نام خدا برده شود دل هایشان از خوف (خداوند)می لرزد و بر آنچه (از سختی ها )به آنان می رسد مقاومند و برپا کنندگان نمازند و از آنچه روزی داده ایم انفاق می کنند.
حـــج وتــربیــت(3)
نکات مورد توجه آیات:
کسانی که حج خانه خدا را با اخلاص و تسلیم بجا می آورند دارای صفاتی همچون ترس از خدا ،صبر ، به پا داشتن نماز و انفاق.
این صفات در افرادی که قران کریم از آنان با عنوان مخبتین یاد می کند وجود دارد.باتوجه به اینکه اوصاف فوق دربحث برنامه حج مطرح شده است بعضی از مفسران تصریح می نمایندکه حاجیان در حج وپس از آن چنین ویژگی هایی دارند.
نکته اول : برنامه قربانی ، در تمام ادیان آسمانی وجود داشته است. ولی چون مسائل خرافی با این عبادت همراه گردیده است بودن آن در مناسک حج سوال برانگیز است.
خداوند برای روشن ساختن این مطلب می فرماید برای هر امتی قربانگاهی قرار دادیم :" وَ لِکُلِّ أُمَّه جَعَلْنا مَنْسَکاً ....... " " منسک " از ماده "نسک" به معنی "عبادت" است.
قربانی کردن در حج یک عبادت مهم محسوب می گردد وهیچ گاه نظیر قربانی کردن مشرکان برای بت ها با برنامه های خاصی که داشتند نبوده وکاملاً تفاوت دارد .
قربانی در حج یعنی ذبح حیوان به نام خدا و برای جلب رضای او که سمبلی برای آمادگی انسان برای فداکاری و قربانی شدن در راه اوست و سپس استفاده کردن از گوشت آن برای اطعام فقراءو مانند آن که امری است منطقی و کاملاً قابل درک.
خلاصه کلام این که آیه می فرماید : شما پیروان ابراهیم علیه السلام اولین امتی نیستید که قربانی برای آنان مقرر شده بلکه برای قبل از شما هم وجود داشته است .
در ادامه آیه می فرماید :" فَإِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا"
یعنی وقتی خدای شما همانی خدایی باشد که برای امت های گذشته نیز احکام شما را تشریع کرده است پس تسلیمش شوید به اینکه عمل خود را خالص و تنها برای او بیاورید.
نکته دوم : افرادی که متواضع و تسلیم خدا باشند لیاقت دریافت بشارت الهی را پیدا می کنند." بَشِّرِ الْمُخْبِتینَ"
کلمه ی" مُخْبِتین" از "خبت" یعنی زمین وسیع و هموار که خالی از فراز و نشیب است به کار می رود
" مُخبت " به انسان آرام و مطمئن گفته می شود که از هر گونه پندار شرک دور باشد.
در این جمله اشاره است به اینکه هر که برای خدا در حج خود اخلاص داشته و تسلیم اوامر الهی باشد از " مُخبتین " است .
نکته سوم : سپس در آیه بعد صفات این گروه را در چهار قسمت معرفی می نماید:
الف)آنها کسانی هستند که وقتی نام خدا برده می شود دلهایشان مملو از خوف پروردگار می گردد.
" الَّذینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ"
نه اینکه از غضب او بی جهت بترسند و نه اینکه در رحمت او شک و تردیدداشته باشند ، بلکه این ترس به خاطر مسئولیت هایی است که بر دوش داشتند و شاید در انجام آن کوتاهی کرده اند ،این ترس به خاطر درک مقام با عظمت خداست که انسان در مقابل عظمت خائف می گردد.
ب) صفت دوم ایشان بنابرتصریح آیه صبر است "الصَّابِرینَ عَلى ما أَصابَهُمْ" زیربنای انجام وظیفه ،مقاومت و صبر است . آنها در برابر حوادث درد ناکی که در زندگیشان رخ می دهد صبر و شکیبایی پیش می گیرند.
عظمت حادثه هر قدر زیاد و ناراحتی آن هر اندازه سنگین باشد در برابرآن زانو نمی زنندو خونسردی خود را از دست نمی دهند ،از میدان فرار نمی کنند ،مایوس نمی شوند،لب به کفران نمی گشایند،ایستادگی نموده و پیش می روند.
ج) مخبتین یا به بیان دیگر حاجیان علاوه بر تسلیم و تواضع و صبر که ویژه مومنان است از اقامه کنندگان نماز هستند "وَ الْمُقیمِی الصَّلاه"
مسلم است نماز ی که این گروه اقامه می نمایند همراه با خضوع و خشوع است چنانچه در روایت داریم ضربان قلب مطهر پیامبر صلی علیه و آله و سلم را در حال نماز کسانی که نزدیک بودند می شنیدند
د) علاوه بر رابطه ی با خدا رابطه با محرومان نیز جزو اوصاف ایشان است" وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ"
انفاق مال در اینجا اعم از واجب و مستحب است بلکه شامل علم و آبروو... نیز می شود .انفاقی ارزش دارد که دائمی باشد زیرا ینفقون فعل مضارع است و اشاره به استمرار دارد.
حاصل سخن این که مخبتین ( حاجیان ) باچنین اوصافی به رشد وکمال دست می یابند.