بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله العظیم:
«وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما في سِتَّه أَيَّامٍ وَ ما مَسَّنا مِنْ لُغُوبٍ»؛
و همانا آسمانها و زمین و آن چه را که میان آن دو است در شش روز آفریدیم و هیچ گونه خستگی به ما نرسید.
«فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ»؛
پس بر آنچه (مشرکان) می‌گویند صبر کن .و پیش از طلوع خورشید و پیش از غروب آن پروردگارت را همراه با ستایش او تنزیه کن.
«وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ»؛
پاره‌ای از شب و پس از سجده‌ها نیز او را تنزیه کن. (ق 38 تا40)
خستگـی ناپـذیری مـربی
یکی از اصول مسلم تربیت و تبلیغ ،اصل تدریج است که به وضوح از متن قرآن کریم به دست می‌آید.
خداوند جهان هستی ( آسمان ها و زمین) را بتدریج آفرید ، با تصریح مراحل خلقت انسان ( علقه ، مضغه و...) تدریجی بودن آن را یادآور شد.
همین طور که دنیای مادی شکل گیری‌اش به این صورت بوده ، جهان آخرت نیز از این قانون مستثنی نیست یعنی معاد و برپایی قیامت نیز روندی تدریجی خواهد داشت ، به طور مسلم آفرینش تدریجی دارای ملاکی - حکیمانه است که ما از آن بی‌خبریم .
حال با پذیرش این اصل مهم باید بگوییم مربی و مبلغ در امر تربیت و تبلیغ این مطلب را لحاظ کرده ،صبر در برابر گفتار ناروا ، حرکات ناپسند را پیشه کند گر چه مایه رنج و اذیت او خواهد بود.خستگی و ملال ، بریدن و قطع کردن ، شکوه داشتن و.... در مرام کسانی که آشنای راهند وجود ندارد .
نکته اول: موضوع خلقت آسمانها و زمین در شش روز به طور مکرر در آیات قرآن کریم آمده است مانند: اعراف/ ۵۴ ، یونس /۳ ، هود /۷ و... در خلقت آنها هیچ تعب و سختی نرسید.
"وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما في سِتَّه أَيَّامٍ وَ ما مَسَّنا مِنْ لُغُوبٍ"
کلمه " لغوب " به معنی رنج و خستگی است که در مورد قدرت‌های محدود بشری معنا دارد.
به یقین خداوند متعال قادر بوده و هست تا تمام جهان را در یک لحظه بیافریند اما خلقت در شش دوران
" ایام " می‌تواند به عجایب و شگفتی‌های میلیون‌ها موجود و نظام‌های ویژه و حکمت آنها اشاره کند .
با نظاره در خلقت آسمانها و زمین دقت عمل مربی ، تاثیر آن در متربی ، رعایت نیاز‌های آن ، ایجاد عظمت
در ذهن و... بسیاری از نکات دیگر باید دیده شود.
نکته دوم: در ادامه آیات اگر مربی سؤال کند چگونه خسته نشوم و با مشکلات راه تربیت را ادامه دهم؟ خداوند متعال پاسخ می‌فرماید: دربرابر آن چه آنها می‌گویند شکیبا باش. " فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ "
دقت داشته باشیم در عرصه تربیت تمام کلیات و جزئیات راه می‌تواند با چالش و ایجاد مشکل وحتی تهدید و عکس العمل‌های تند از سوی متربی روبرو گردد ، به همین دلیل باید به دنبال راه تولید صبر بود چگونه ؟
در ادامه آیه پاسخ را دریافت می‌کنیم: تسبیح پروردگارت را قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن بجای آور." وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ "
برای این بخش از آیه تفاسیر متعددی داریم از جمله مراد حمد و تسبیح نماز و اذکار آن باشد به این بیان که علامه طباطبایی می‌گوید:
تسبیح قبل از طلوع خورشید می‌تواند با نماز صبح منطبق شود ، و تسبیح قبل از غروب با نماز عصر یا ظهر و عصر منطبق گردد .
در تفسیر دیگر می‌تواند مطلق ذکر لحاظ شود نظیر توصیه به ده مرتبه تسبیحات اربعه در بامدادان و شامگاهان.
در هرحال " عبادت " زمینه دستیابی به صبر در برابر ناگواری‌هاست ؛ کمال آن متوقف بر دو پایه است :
تنزیه حق از کاستی ها ( سبحان الله) ، ستایش او در برابر صفات وجودی وکمال ( الحمدلله)
نکته سوم:عبادت نشاط آور و حیات بخش است ، سرزمین دل و جان را شستشو داده و سیراب می‌کند، کارآمدی آن وقتی محقق می‌گردد که نوع ، زمان ، اندازه کاملآ مطابق با دستور و کارشناسی الله جل جلاله باشد. حتی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله هم که باشی در این زمینه حکم از پروردگار را باید گوش جان بدهی می‌فرماید: در قسمتی از شب او را تسبیح کن و بعد از سجده ها" وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ "
در اینجا نیز مفسران احتمال داده‌اند نمازهای مغرب و عشا و نافله‌های آن مورد نظر حضرت باری‌تعالی باشد. ویا اینکه نماز شب ، نافله مغرب و حتی نماز وتر ...باید توجه داشت که دراینجا ادبار ( بروزن اقبال ) ، به معنای پشت کردن است و درآیات مورد بحث " ادبار" جمع دبر، به معنای پشت می باشد.
بنابراین (ادبارالسجود) به معنی بعد از سجدهاست.
حاصل سخن اینکه: اگر گاهی در خانواده دچار تنش می‌شویم ، سر درگمی امر تربیت را حس می‌کنیم ، ناامیدی و مأیوس شدن سراغمان می‌آید. دقت در محتوای این آیات را جدی بگیریم.