بِسم الّلهِ الرحمنِ الرحیم
قال الله‌العظیم:
قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزاماً (فرقان/77)
بگو:اگر دعای شما نباشد، پروردگار من برای شما وزن و ارزشی قائل نیست (زیرا سابقه ی خوبی ندارید) شماحق را تکذیب کرده‌اید و به زودی کیفر تکذیبتان دامن شما را خواهد گرفت.
دعـــا وتـــربیـــت
نکات مورد توجه آیه:
ارزش و منزلت انسان در پیشگاه خداوند، منوط به دعا و عبادت کردن است. یکی از شاخص های بندگان خدای رحمان دعای ایشان است. یعنی آنان کنار کردار و کوشش خود به دعا نیز اهتمام دارند،آنان باور دارند به این که توفیقشان به دعا از اعمال و رفتارشان برتر است.
در قران کریم و روایات معصومین علیهم السلام اهمیت زیادی به مساله دعا داده شده است. زیرا به گفته بزرگان تربیت جامعه به دعاست قران کریم مردم را به دعا کردن دعوت می کند. زیرا این عمل موجب توجه و عنایت خدا به انسان می‌شود. در روایتی می‌خوانیم: "قَالَ الْبَاقِرُ علیه السلام لِبُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَه قَدْ سَأَلَهُ كَثْرَه الْقِرَاءَه أَفْضَلُ أَمْ كَثْرَه الدُّعَاءِ فَقَالَ كَثْرَه الدُّعَاءِ أَفْضَلُ ثُمَّ قَرَأَ قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكم"
امام باقر علیه السلام در پاسخ بریدبن معاویه که پرسیده بود زیاد قران خواندن بهتر است یا زیاد دعا کردن؟ فرمودند: زیاد دعا کردن با فضیلت‌تر است و این آیه را قرائت کردند.
ممکن است باتوجه به روایت فهم ارزش دعا برای بعضی از افراد در ابتدای امرسنگین آید و بگویند دعا کردن کار بسیار آسانی است و از همه کس ساخته است ! ولی اشتباه از این جا ناشی می‌شود که این افراد دعا را خالی و بدون شرایط در نظر می‌گیرند.در حالی که اگر شرایط خاص دعا در نظر گرفته شود این حقیقت به وضوح ثابت می شود چون دعا وسیله موثری است برای خود سازی و پیوند نزدیکی است میان انسان و خدا.
نخستین شرط دعا شناخت کسی است که انسان او را می خواند.
شرط دیگر شستشوی قلب و دل و آماده ساختن روح برای تقاضای از اوست، زیرا انسان هنگامی که به سراغ کسی می‌رود باید آمادگی لقای او را داشته باشد.
شرط سوم دعا جلب رضایت و خشنودی کسی است که انسان از او تقاضایی دارد چرا که بدون آن احتمال تاثیر بسیار ناچیز است.
چهارمین شرط آن است که انسان تمام قدرت و نیرو و توان خویش را به کار گیرد و حداکثر تلاش و کوشش را انجام دهد و نسبت به آن جدی بوده وقلب را متوجه خالق کند.
به این ترتیب دعا وسیله‌ای است برای شناخت پروردگار و صفات جمال و جلال او و هم راهی است برای توبه از گناه و پاک‌سازی روح و هم عاملی است برای انجام نیکی‌ها.
به همین جهت در روایت های متون دینی ما بر آن تاکید بسیار شده است. از جمله آن احادیث ذیل است.
قالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله الدُّعَاءُ سِلَاحُ الْمُؤْمِنِ وَ عِمَادُ الدِّينِ وَ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ.
دعا اسلحه مومن و ستون دین و نور آسمان و زمین است.
قال علی علیه السلام : قال أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام الدُّعَاءُ مَفَاتِيحُ النَّجَاحِ وَ مَقَالِيدُ الْفَلَاحِ وَ خَيْرُ الدُّعَاءِ مَا صَدَرَ عَنْ صَدْرٍ نَقِيٍّ وَ قَلْبٍ تَقِيٍّ دعا کلید پیروزی و مفتاح رستگاری است و بهترین دعا دعایی است که از سینه پاک و قلب پرهیزکار برخیزد.
نکته اول : خدای عالم در سوره فرقان بارها از افسار گریختگانی خبر داد که به دعا و عبادت ارج نمی‌نهند و از آنجا که مهربان پروردگار هستی تربیت جامعه را رها نمی‌کند به پیامبر صلی الله علیه و آله ماموریت می‌دهد تا این خبر را به گوش آنها برساند که آنچه به شما وزن و ارزش و قیمت می‌دهد دعاست" قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ "
يَعْبَؤُا از ماده‌ی عبا (به وزن عبد) به معنی سنگینی است بنابر این جمله" ما يَعْبَؤُا" یعنی وزنی قائل نیست و به تعبیر دیگر اعتنایی نمی کند.
نکته دوم: عبارت " دُعاؤُكُمْ "دو نوع تفسیر شده است:
الف)دعا کردن شما به درگاه خداوند یعنی همین ناله‌ها و تضرع‌ها سبب عنایت خداوند به شماست و سپس خداوند در ادامه آیه از گروه مقابل که اهل دعا نیستند شکایت کرده و می فرماید شما حق را تکذیب کردید " فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزاماً" به جای نیایش به سراغ بت ها و هوس‌هاو طاغوتها رفتید و حق را تکذیب نمودید و به زودی کیفرتان را خواهید دید.
ب)دعوت خداوند از مردم برای پذیرش حق وایمان و عبادت .
زیرا سنت الهی این است که بر همگان اتمام حجت می کند. اگر پذیرش دعوت نباشد مردم ارزشی ندارند آنچه آنان را موجود برتر و ارزشمند می‌کند همین قبول دعوت خداوند است.
به بیان روشن‌تر منظور این است که شما در گذشته آیات خدا و پیامبران او را تکذیب کردید. اگر به سوی خدا نیایید و راه ایمان و بندگی او را پیش نگیرید هیچ ارزش و مقامی نزد او نخواهید داشت و بزودی این تکذیب شما طوق لعنتی خواهد شد بگردنتان که به هیج وجه از شما جدا نشود ،تا با شقاوتی لازم و عذابی دائم کیفر شوید. و دیگر وجود وعدمتان نزد او یکسان است" فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزاماً"