بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله العظیم
«فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَ لِلْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ مُتَقَلَّبَكُمْ وَ مَثْواكُمْ».
پس بدان که معبودی جز الله نیست، برای گناه خود و مردان و زنان با ایمان استغفار کن و خداوند رفت و آمد و آرمیدن شما را میداند ( و به تمام حالات شما آگاه است ) (محمد صلی الله علیه وآله 19 )
رشد ؛ همراهی بهترین علم با بهترین عمل
خدای سبحان از قرآن با وصف بهترین سخن"احسن الحدیث" یاد می‌کند و به تعریف برجسته‌ترین سخنور یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌پردازد و با وحی به او دستور می‌دهد که خود و پیروانش را به بهترین -دستورات دعوت کند. همچنین خدای سبحان از قرآن کریم با تعبیر" شفا" یاد می‌کند یعنی قرآن کتابی است که علاج عقاید الحادی و راه رهایی از آثار سوء گناه و نجات در پرتو عمل به آن حاصل می‌شود.
بر طبق آیه شریفه و روایات فراوان ذیل آن، علم توحید بهترین علم‌هاست، معرفت خدا به شناخت اوصاف و افعال باری‌تعالی نافع‌ترین علم است چرا که سراسر جهان آفرینش آیت جمال و جلال اویند.
خداوند تبارک و تعالی از یک سو به پیامبرش صلی الله علیه و آله دستور می‌دهد که خواستار فزونی علم باشد: "قُل رَبِّ زِدنِی عِلما" و از سوی دیگر درباره فراگیری علم توحید و مغفرت خواهی به او سفارش می‌کند.
»قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله خَيْرُ الْعِبَادَه قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ قَالَ خَيْرُ الْعِبَادَه الِاسْتِغْفَارُ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كِتَابِهِ فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ». (الکافی ج2صفحه 517)
فرمودند: بهترین عبادت گفتن لا اله‌الا الله است و فرموده است استغفار بهترین عبادت،(یعنی مجموع این دو از بهترین عبادات است) و این است گفتار خدای عزوجل در قرآن (که می‌فرماید) فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ...
نکته اول: با توجه به آیات ۱۷ و ۱۸ سوره محمد صلی الله علیه و آله و سلم باید گفت: خدای تعالی بردلهای مشرکین مهر می‌زند و به حال خود رهایشان می‌کند، هر گناهی خواستند بکنند و نسبت به کسانی که به راه توحید و ایمان به او رفته‌اند عکس این عمل را رفتار می‌کند.
پس مثل اینکه گفته شده حال که جریان بدین قرار است پس تو به علمی که به وحدانیت خدا داری تمسک بجوی و از گناهت و گناه مؤمنین و مؤمنات امتت طلب مغفرت کن تا از آنهایی نباشی که خدا بر دلهایشان مهر زده و با واگذار کردنشان از نعمت تقوا محروم‌شان ساخته است.
" فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ " یعنی روی خط توحید محکم بایست که داروی شفابخش وبهترین وسیله نجات است بنابراین مفهوم این سخن آن نیست که پیامبر صلی الله علیه و آله از توحید آگاه نبوده بلکه منظور ادامه این راه است.
نظیر جمله: اِهدِنَا صِراطَ المُستَقیم "که شخص در عین این که در صراط مستقیم است و نماز میخواند تقاضای پایداری براین راه را میخواهد.
البته این احتمال وجود دارد که منظور تفکر بیشتر در امر توحید و ارتقاء و مقامات بالاتر باشد . هم چنین جنبه‌های عملی توحید را بیشتر رعایت کردن دستور داده شده است.
نکته دوم: به دنبال این مسأله عقیدتی به سراغ مسئله تقوا و پاکی از گناه رفته می‌فرماید برای گناه خود -استغفار کن." وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ "روشن است که پیامبر صلی الله علیه و آله به حکم مقام عصمت هرگز مرتکب گناهی نمی‌شوند .این گونه تعبیرها در قرآن دارای احتمالات تفسیری است از جمله:
*استغفار یک عبادت است ،گر چه گناهی در کار نباشد.
* استغفار از ترک اولی، یعنی کارهایی که گناه نبوده است ( پرداختن به مباهات).
* دستور استغفار به پیامبر صلی الله علیه و آله برای این است که مردم این سنت و روش را انجام دهند.
*استغفار سبب علو درجات پیامبر صلی الله علیه و آله می‌شود.
* استغفار معصومان برای درخواست دفع گناه است . ولی از غیر ایشان برای دفع یا رفع است .
پس جمله" فاستغفر لذنبک" یعنی از خدا مغفرت بخواه مبادا گرد توجه به غیر خدا ، بردامن هستی‌ات بنشیند.
نکته سوم: خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله امرمی‌کند که برای مردان و زنان مومن نیز استغفار کند.
" وَ لِلْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ "
در اینجا خداوند برای مؤمنین و مؤمنات شفاعت کرده و دستور استغفار به پیامبرش داده تا آنها را مشمول رحمت خود گرداند.این دعا به یقین مستجاب است یعنی نمی‌شود که خداوند به رسول خود دستور استغفار بدهدوآن جناب این امر الهی را نادیده بگیرد.پس مسلم مغفرت الهی شامل حال مردان و زنان مؤمن می‌گردد.
با این دیدگاه که دستور استغفار به پیامبر صلی الله علیه و آله تعلیمی برای مردان و زنان مومن باشد،حدیث ذیل را مدنظر قرار می‌دهیم حذیفه‌بن‌یمان می‌گوید : من مرد تند زبانی بودم ونسبت به خانواده‌ام تندی می‌نمودم، عرض کردم ای رسول خدا ! میترسم عاقبت زبانم مرا دوزخی کند پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند:از استغفار غفلت مکن حتی خود من هر روز یک صد مرتبه استغفار می‌کنم.
نکته چهارم: در ذیل آیه به عنوان بیان علت می‌فرماید :خداوند محل حرکت قرارگاه شما را میداند" وَ اللَّهُ يَعْلَمُ مُتَقَلَّبَكُمْ وَ مَثْواكُمْ "
" مُتَقَلَّبَ" به معنای انقلاب و انتقال و جابجایی و"مَثْوی" به معنای محل استقرار و آرامش است .
خداوند تبارک و تعالی از ظاهر و آشکار و درون و برون وسِرّو نجوای شما باخبر است و حتی از اندیشه ها و نیات شما در حرکات و سکونتان کاملا آگاهی دارد به همین دلیل باید به سوی او بروید واز درگاه اوطلب عفو کنید.احاطه علمی خداوند برای تمام حالات انسان، سبب نگرانی از عقوبت لغزشها و موجب روی -آوردن به استغفار می شود.