بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله العظیم
«وَ اعْلَمُوا أَنَّ فيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطيعُكُمْ في كَثيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَ لكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإيمانَ وَ زَيَّنَهُ في قُلُوبِكُمْ وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ أُولئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ»
و بدانید که در میان شما رسول خداست که (شما باید از او پیروی کنید و) اگر او در بسیاری از امور پیروشما باشد قطعاً به سختی و مشقت خواهید افتاد، ولی خدا ایمان را محبوب شما قرار داد و در دلهایتان آن را زینت بخشیده است و کفر، فسق و گناه را مورد تنفر شما قرار داده است. آنها همان رشد یافتگان هستند.
«فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ نِعْمَهً وَ اللَّهُ عَليمٌ حَكيمٌ»(حجرات 7و8 )
(این علاقه به ایمان و تنفراز کفر) فضل و نعمتی بزرگ از طرف خداوند است و خداوند آگاه و حکیم است.
رشـد و عقـلانیـت جـامعـه
رسیدن به رشد و کمال هدیه الهی به انبیاست. "...آتَيْنا إِبْراهيمَ رُشْدَهُ ... " (انبیا/ 51)
وظیفه آنها رشد دادن دیگران است. "... يا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبيلَ الرَّشادِ" (غافر/ 38)
کتب آسمانی وسیله رشد هست. " يَهْدي إِلَى الرُّشْدِ..." (جن/2)
در این آیه مؤمنان واقعی و جامعه دینی اهل رشد معرفی شده‌اند. ذات اقدس الهی برای رشد جامعه و حرکت به سوی عقلانیت چند کار انجام داد وآنها را به صورت شفاف بیان نمود.
برای فهم این مطلب ابتدا روی شخص توضیح میدهیم. هر فرد برای زنده ماندن نیاز به غذا دارد و باید بداند چه غذایی برای او مناسب است اگر غذای ناسالم مصرف کند جهاز هاضمه او پس می‌زند. مجاری ادراکی او طوری خلق شده که به غذای سالم گرایش دارد و از بوی متعفن مشمئز می‌شود .
جریان محیط اجتماعی در حال رشد نیز همین طور است. جامعه برای حیات نیاز به غذا دارد، باید بداند چه غذایی برایش خوب است و چه غذایی بد می‌باشد. خداوند غذای خوب و غذای بد را معرفی کرده است، از سوی دیگر جامعه دینی را طوری قرار داده که غذای فاسد و ناباب را گوارش نمی‌کند ولی در مقابل از رزق پاک و خوب لذت می‌برد و به آن گرایش دارد. تمام این‌ها فضل و نعمت از سوی خداوند علیم وحکیم است.
نکته اول: راز خوشبختی مسلمانان در این است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در میان آنها بود و رابطه با عالم وحی داشت و هرگاه خطوطی انحرافی در میان آنها پیدا می‌شد خداوند از طریق وحی پیامبرصلی الله علیه و آله را آگاه می‌کرد و ایشان هم به مردم می‌رساند. آیات فوق پس از یک چالش بزرگ در جامعه نازل شده، مسئله بسیار با اهمیت را مطرح می‌سازد می‌فرماید : بدانید رسول الله در میان شماست هرگاه در بسیاری امور از شما اطاعت کند به مشقت خواهید افتاد. "وَ اعْلَمُوا أَنَّ فيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطيعُكُمْ في كَثيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ "
(لَعَنِتُّمْ ) از ماده ( عنت ) به معنی افتادن در کاری است که انسان از عواقب آن می‌ترسد، و یا امری است مشقت بار.
مضمون این آیه روشن کردن مؤمنین است به اینکه خدای سبحان ایشان را در جاده رشد انداخته و باید از این معنا غفلت نکنند که در جامعه کسی را دارند که مؤید از ناحیه خداست و جز به راه رشد افراد را نمی‌برد.
پس معنای جمله این است فراموش نکنید که پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم دربین شماست ، کنایه از اینکه واجب است در امور خود به او مراجعه کنید .رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در بسیاری از امور اگر به دلخواه شما
رفتار کند به زحمت می‌افتید در واقع اینجا سئوال مقدری بوده است ، به چه دلیل در امور و حوادث به آن جناب مراجعه کنیم؟! چرا او به دلخواه ما رفتار نمی‌نماید ؟ در پاسخ فرموده است اگر به دلخواه شما عمل کند به زحمت می‌افتید و هلاک می‌شوید.
پیامبر صلوات الله علیه و آله رهبر است و انتظار نداشته باشید که از شما اطاعت کند و دستور بگیرد. او نسبت به شما از خود شما مهربان تر است برای تحمیل افکار خود به او فشار نیاورید که این به زیان شماست.
نکته دوم: در دنباله آیه به یکی دیگر از مواهب بزرگ الهی به مؤمنان و جامعه دینی اشاره کرده و می‌فرماید: خداوند ایمان را محبوب شما قرار داده و آن را در دلهایتان زینت بخشیده است"وَ لكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ -الْإيمانَ وَ زَيَّنَهُ في قُلُوبِكُمْ "آری ایمان زینت دلهاست همان‌گونه که کوه‌ها ،دریاها ،معادن ،گل‌ها و آبشارها و همه آنچه که روی زمین است ،زینت زمین است " إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زينَه لَها " (کهف/7) اما زینت انسان کمالات معنوی اوست. محبوب کردن ایمان در دلهای مؤمنین به این‌گونه است که خدای تعالی ایمان را به زیوری آراسته که دلهای شما را به سوی خود جذب می‌کند به طوری که قلوب مؤمنین به آسانی دست از آن بر نمی‌دارد و از آن (ایمان) رو به سوی چیزهای دیگر نمی‌کند.
نکته سوم: در ادامه آیه می‌فرماید دلهای شما را طوری قرار داده که خود به خود از کفر و توابع آن تنفر دارد "وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ"
تنفر از بدی‌ها مایه رشد انسان است و کسانی که از موارد فوق تنفر ندارند به رشد دست نمی‌یابند.
در تفاوت بین " فُسُوقَ " و "عصیان" گفته‌اند: فسوق عبارت است از خروج از طاعت به سوی معصیت و عصیان به معنای خود معصیت است و می‌تواند همه گناهان را شامل شود ؛ بعضی گفته اند مراد از" فسوق" دروغ است به قرینه آیه قبل که از خبر دروغین فساق سخن می‌گفت و"عصیان "عبارت است از بقیه گناهان. همین مسئله محبوب کردن ایمان و مجذوب کردن دلهای مؤمنین در برابر آن و مکروه کردن کفر و فسوق و عصیان آن سبب رشد می‌شود که هر انسانی در جستجوی آن است ."أُولئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ "