ایشان ابتدا ضمن درود بر روح قدسی خانم طاهایی حدیثی از امام علی (علیه السلام) نقل نمود که می فرمایند: «اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَایَهٍ، لَاعَقْلَ رِوَایَهٍ، فَإِنَّ رُوَاهَ الْعِلْمِ کَثِیرٌ، وَرُعَاتَهُ قَلِیلٌ» تعقل کنید؛ عقال یعنی نگه داشتن و چیزی است که شتر را با آن می بندند. نگه دارید (صیانت کنید) خبر را زمانی که به شما رسید؛ نگه داشتن راعیانه نه راویانه؛ چرا که راویان دانش زیادند اما راعیان دانش کم هستند. دو نوع نگه داشتن داریم، یک وقت مثل نقّال کالبقّال هستیم و همانطور که خبر را می شنویم به دیگری تحویل می دهیم، و یک وقت خبر را بررسی و نقد می کنیم، این حیث نگه داشتن کنجکاوانه است. رأی به معنای تأمل کردن، کنجکاوی و اندیشه ورزی است.
وی در ادامه افزود: یک طرح پژوهشی برای دوره 5 ساله باید دارای مقدمه، اهداف و مبانی باشد. درخصوص مقدمه باید گفت یکی از نقاط ضعف سیستم آموزشی ما استاد محوری است و علم آموزان آموزههای استاد خود را فرا می گیرند و حتی مجتهد که می شوند مجتهد مقلدند. استاد مطهری می فرماید: بعد از سی سال که مجتهد می شوند بازهم مقلدند و نظرات استاد خود را تکرار می کنند چون اندیشه ورزی شان راویانه است، مطالب را یادداشت می کنند و حفظ می کنند و امتحان می دهند و 20 هم می گیرند اما اغلب نمره 20 آن ها به اندازه 2 هم نیست. حال چه کنیم که در حوزه اندیشه ها و پژوهشهای نو داشته باشیم؟ ما اگر بخواهیم تولید علم داشته باشیم باید خودمان را باور کنیم. یکی از کارهای اساسی برای اینکه درست بزرگ شویم این است که خروجی قوی داشته باشیم. با نوشته هایمان بتوانیم کل جهان را مدیریت کنیم. باید پژوهش را در طول تحصیل وارد کنیم. انجام کار پژوهش برای یادگرفتن نقد و بررسی متون و تربیت شدن به صورت یک طلبه موفق لازم است. معمولا نباید دل خوش کنیم به نظام های آموزشی هرچند خوب باشد باز هم باید خودمان باید کار کنیم. آدم های موفق از سه مانع مدرسه، کتاب درسی و استاد عبور کرده اند. استفاده از ظرفیت هر چیز و عبور از آن یعنی برطرف کردن آن مانع؛ هرکس در این سه تا بماند رشد نمی کند. وقتی فقط روی یک کتاب درسی کار کنم مثل باری روی دوشم است اما وقتی چند تا کتاب دیگر را می خوانم می بینم چقدر خوب گفته و بار آن کتاب درسی از دوشم کم می شود.
حجه الاسلام محمدی در خصوص اهداف پژوهش گفت: اهدف پژوهش 5 هدف است: اولین هدف گسترش سطح دانش با تدبر در منابع است. دانش طلاب باید هم در سطح رشد کند و هم در عقل. عملیات تتّبع طرح 5 ساله ماست. "تتّبع" یعنی منبع شناسی، فیش برداری، جمع آوری اقوال و شناخت صاحبان قول و شناخت منابع. نقد و بررسی، تحلیل اقوال و مقایسه هدف سطح3 است و ارائه نظریه در سطح4. ولی قدرت تتبع برای سطح2 قدم زدن در کتابخانه است. دومین هدف ایجاد انس با منابع علمی و شناخت آنهاست. بحارالانوار 110 جلد است، بعضی طلاب درس خارج تا حالا یک جلدش را هم نخوانده اند. من خودم تصمیم گرفتم بحار را بخوانم و هر جا مسافرت می رفتم چهار جلدش را با خودم می بردم و مطالعه و حاشیه برداری می کردم. سومین هدف تجربه آموزی و کار تحقیق و پرورش نبوغ افراد است. پژوهشگر شدن یکباره ای نیست و امری آرام و تدریجی است، تجربه آموزی می خواهد پس باید تحت یک برنامه پژوهشی باشید.
وی افزود: برای جاودانگی در دانش ( رسیدن به ته علم) سه راهکار در نظر گرفته می شود: سفت کردن پایههای دانش (کسانی که زبان عربی آن ها ضعیف است باید آن را تقویت کنند زیرا فتح علوم اسلامی زبان عربی است. دانش ها شامل ادبیات عرب، منطق، فلسفه ، فقه و... می باشد)، یادگیری روش تحقیق و انجام کارهای علمی پژوهشی. این سه باعث می شود فرهنگ پژوهشی در شما ایجاد شود، زیرا چنین کسی مایه های علمی را دارد و روش ها را هم بلد است و اگر سطح3 هم نتواند بیاید می تواند در گوشه خانه کار پژوهشی انجام دهد. داریم که در آخرالزمان در کنج خانه ها عالی ترین علم را به جهان می رسانند. زبان های اصلی را یاد بگیرید چون خیلی لازم است. طلبه ها باید جهان را بشناسند تا بتوانند تاثیرگذار باشند پس ما یک زمانبندی تدریجی نیاز داریم.
چهارمین هدف برخوردار شدن طلاب از بینش علمی است. ما کلاً مشکل بینش علمی داریم. مثلث طلبگی دارای سه ظلع دانش، ارزش و بینش است. "دانش" یعنی باید علم زیاد داشته باشیم. مقام معظم رهبری بیش از 5000 کتاب رمان خوانده اند. زندگی حضرت آقا الگو برای زندگی طلبگی است. هرکتابی که به ایشان عرضه میکنیم را خوانده اند و از آن اطلاع دارند. "ارزش" فضیلت ها و کرامتهای باطنی است. ممیّز دانشگاه با حوزه مباحث اخلاقی و ارزشی در حوزه است. "بینش" کشف جغرافیایی وجود، فهم نسبت خودت با عالم، با بالا، پائین، چپ و راست است. امام خمینی (ره) این کار را کردند و با انقلاب اسلامی توانستند اسلام را جهانی کنند، در افریقا 30 میلیون بت پرست را مسلمان کردند.
ایشان گفت: دانش اکتسابی معایبی دارد مثلا محدود است، در شرایط نو تطبیق پیدا نمی کند و ممکن است نظرات استاد در آن دخیل باشد، باید از دانش اکتسابی عبور کرد که این سه ویژگی را نداشته باشد. اگر دانش را بیاموزید بهمراه پژوهش می توانید تولید مطلب کنید.
پنجمین هدف، شناسایی قابلیت های علمی و پژوهشی طلاب است. حرف زدن فقط تکلم نیست و اگر دست به قلم نباشید دچار رکود می شوید. یک طلبه قوی وقتی وارد فیلم سازی، تئاتر و... بشود می تواند محتوای خوب بدهد، از حوزوی انتظار نمی رود که تئاتر بازی کند اما می تواند محتوایش را تولید کند. کار حوزه در فیلم سازی شامل تهیه محتوای اولیه، تبدیل محتوا به متن هنری و تبدیل آن به فیلم است. حضرت آقا می فرمایند: جهان را کسانی اداره می کنند که سینما را اداره می کنند و سینما مبنایش قصه است. روی این حرف آقا فکر کنید.
عضو شورای عالی حوزه در ارتباط با مبانی نظری عرصه های طلبگی گفت: مبانی نظری عرصه های طلبگی شامل تبلیغ، آموزش و پژوهش است. طلبه ای که پژوهشگر نیست هیچ چیز نمی شود. دو تعریف که از طلبگی می توانیم داشته باشیم حوض و چشمه است؛آب حوض ایستا است و تبخیر می شود، بعضی نگاهشان به طلبه این است که یکسری معلومات به او بدهند، گاهی طلبه چشمه است؛ استاد است که باید به طلبه یاد بدهد چطور فکر کند. ما معتقدیم طلبه چشمه است نه حوض. طلبه هایی که از توانایی پژوهش بهره مند هستند در همه جا جای دارند و طلبه ای که بلد نیست جا می ماند. عرصه های تبلیغی در دوران ما متنوع شدند و عرصه سخنرانی و منبر خیلی کاربرد ندارد. تلاش کنید تا قالب های انتقال معارف را پیدا کنید. تواناسازی طلاب در پژوهش بصورت هدفمند در قالب آموزش لازم است. هر سطح باید با اهداف خود پیش برود. ما در مشهد ظرفیت های پژوهشی زیادی داریم. در کنار درسهایتان کتابهای دیگر را هم بخوانید. همه فیلم های تلویزیون را اگر میخواهید ببینید و ایده بدهید نه اینکه فقط نقد کنید بلکه وظیفه تان را بشناسید و طرح بدهید.
حجه الاسلام محمدی در خصوص تکنیک های طلبگی گفت: برای این که روش تحصیل (تکنیک های طلبگی) چه باشد که موفق شویم باید برنامه 5 ساله داشته باشیم، سال اول: کتابشناسی اجمالی (جستجوی موضوعی) ایجاد انس با کتاب و کتابخوانی و منابع و جرأت در تتبّع کتب. کسانی که با کتاب و کتابخوانی انس نگیرند چیزی نمی شوند. برنامه سال دوم، خلاصه نویسی کتاب و فیش نویسی است. سال سوم مقاله نویسی و کتاب شناسی توصیفی است (باید 4 مقاله 10 صفحه ای بنویسید). سال چهارم ادامه مقاله نویسی و کتاب شناسی توصیفی است (تالیف 2 مقاله 20 صفحه ای). سال پنجم تألیف کتاب است (نقد محتوایی و تحلیل محتوایی کتاب).
ایشان در پایان توصیه کرد یک برنامه پژوهشی هدفمند و نظام مند داشته باشید. شما حامل اسم بزرگی هستید، خانم طاهایی نگاه بلند و اهداف بلندی داشتند و من خودم هم ایده هایی را از ایشان گرفتم. ایشان دوست داشتند بهترین طلبه ها در این مکان رشد کنند شما هم یک برنامه پژوهشی برای خودتان داشته باشید. پژوهش در متن آموزش مهم است در حال تحصیل پژوهش را هم در پیش بگیرید.
روابط عمومي مكتب نرجس (عليهاالسلام)