بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله العظیم
«وَالَّذِينَ جَاءُوا مِن بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِّلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ»؛
ونیز کسانی که بعد از آنان (انصارو مهاجرین) آمدند در حالی که می گویند:پروردگاراما و برادرانمان راکه بهایمان برما پیشی گرفتند بیامرزﻭ ﺩﺭ ﺩﻝ ﻫﺎﻳﻤﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ، ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻭ ﻛﻴﻨﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﺪﻩ . ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺍ ! ﻳﻘﻴﻨﺎً ﺗﻮ ﺭﺅﻭﻑ ﻭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ. (حشر/١٠)
شفـاعت مؤمنـان در حـق یکـدیـگر
شفاعت مؤمنان در حق یکدیگر به این معناست که مؤمنان می‌توانند برای یکدیگر از خداوند طلب آمرزش و بخشش کنند. این نوع شفاعت در روایات اسلامی مورد تأکید قرار گرفته و به عنوان یک عمل نیکو و مستحب توصیه شده است.
این گونه دعا کردن ناشی از طیب بودن طینت و خالی بودن از رذائل اخلاقی، همچون بد خواهی برای دیگران است و دارای آثاری همچون تقویت روابط و کسب پاداش الهی می‌گردد. با این توضیح که دعای خالصانه مؤمنان در حق یکدیگر می‌تواند به تقویت روابط بین آنها کمک نموده و حس همدلی و همبستگی را در جامعه اسلامی افزایش دهد.
این دعای مؤمنانه که به طور معمول در نماز شب و در اماکن متبرکه صورت می‌گیرد نوعی رفاقت قرآنی است
و همراه شدن با رفيقان خوبي هست که توفيق ديگران را در پيمودن راه راست از پروردگار مي‌خواهند در واقع كسي كه در دنباله راه است براي پيشي گيرندگان مغفرت مي‌طلبد:
"ربّنا اغفر لنا ولإِخْوانِنَا الذين سبقونا بالايمَان"
البته در ابتدای راه شیطان برای رهزنی کمین می‌کند. وقتی کسی با توجه قلب برای دیگری دعا می‌کند در واقع بر نفس خود پیروز شده و از عقبه شیطان گذر کرده است ،می‌تواند سرعت بگیرد و با سبقت گیرندگان همراه شود.
نکته مهم اخلاقی در چنین جامعه‌ای که افراد از دل آن برخاسته اند (فروتنی) است ، خاکساری و تواضع اصل اولیه برنامه این اجتماع است.
نکته اول: خدای سبحان پس از ستودن دو گروه مهاجران و انصار و ذکر اوصاف برجسته آنها در آیات گذشته ویژگی‌های ممتاز گروه " تابعان "را یاد می‌کند. در بیان مفسران " تابعان " عنوانی است برای کسانی که پس از مهاجر و انصار آمده‌اند ولی همه مسلمانان را تا روز قیامت در بر می‌گیرد و به افراد صدر اسلام اختصاص ندارد.
این آیه به دو ویژگی ممتاز اعتقادی و قولی آنان اشاره دارد.
ویژگی اول: آنان همواره برای خود و افراد با ایمانی که در ایمان بر آنها پیشی گرفته‌اند از پروردگار آمرزش می‌خواهند" وَالَّذِينَ جَاءُوا مِن بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ "
راز طلب مغفرت مؤمنان برای سبقت گیرندگان در ایمان چیست؟ در پاسخ باید بگوییم مؤمنان لاحق به دو دلیل برای مؤمنان قبل از خودشان آمرزش می‌خواهند:
۱) چون خودشان را ادامه وجود آنان می‌دانند و این فهم عمیق را مدیون آموزه‌های دینی هستند در واقع باراهنمایی قرآن کریم روشن می‌گردد که مؤمنان،یک واقعیت و حقیقت وجودی هستند چنانچه عبارتی از آیه ۲۵نساء می‌فرماید:"وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُم بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ " از این رو هرچه برای خود می‌طلبند برای مؤمنان دیگر هم درخواست می‌کنند همانند دست راست که گره از مشکل دست چپ بگشاید پس برادری و ابعاض یک واقعیت و حقیقت بودن رمز مغفرت خواستن برای یکدیگر است.
تعبیر " اخوان " نشان می‌دهد که هیچ کینه و بغض میان مؤمنان نیست .
2) سبقت در کارها به خصوص سبقت در ایمان عامل مهم تشویق است متأخران از این جهت برای سبقت -گیرندگان طلب مغفرت می‌کنند و در واقع فضیلت آنها را ستایش می‌نمایند.
نکته دوم: تابعان از خدا می‌خواهند که سابقان و خودشان به مرض دشمنی کینه و حسد دچار نشوند و بیماریاخلاقی نگیرند پس در واقع این دعا برای پیشگیری و دفع است؛ نه رفع. این روش از اخلاقیات انبیا علیهم السلام است .عبارت "وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا "یعنی خدایا کاری نکن که این قلب دشمنی و کینه دیگری را بپذیرد وقتی قلب کینه دیگری را نپذیرفت آرام است و ظرفیت بالایی دارد.
این افراد با این دعا استمرار اتصاف به وصف بهشتیان را می‌خواهند که نسبت به هم دشمنی و کینه‌ای ندارند چنانچه در سوره اعراف آیه ۴۳ و در سوره حجر آیه ۴۷ همین معنا آمده است"وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ "و آنچه از دشمنی و کینه در سینه هایشان بوده برکندیم.
"غل" چیست ؟ در اصل به معنای نفوذ مخفیانه چیزی است از آنجا که حسد و عداوت و دشمنی به طرز مرموزی در قلب انسان نفوذ می‌کند به آن "غل" گفته می‌شود بنابراین این واژه به معنای حسد نمی‌تواند باشد بلکه مفهوم وسیعی دارد که بسیاری از صفات مخفی و زشت اخلاقی را شامل می‌گردد.
نکته سوم: در پایان آیه می‌فرماید:"رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ" اسماء حسنای پایان هر آیه ضامن مضمون و محتوای آن آیه هستند . این مؤمنان به خداوند عرضه می‌دارند تو رئوف و رحیم هستی پس ما را هم مظهر این دو اسم خودت قرار بده تا از بدی دیگران بگذریم نه افراد بی‌ظرفیتی که سخن بد را فوراً به بدی جواب دهیم و در برابر بی‌حرمتی کسی کینه‌اش را به دل بگیریم چنانچه پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله را رئوف و رحیم قراردادی و در وصفش فرمودی " بالمومنین رَءُوفٌ رَّحِيمٌ " به ما هم که از امت اون هستیم همان صفت را هرچند در مقیاس کمتر عطا کن زیرا جامعه ایمانی زمانی سرآمد است که نه بد کند و نه بد کسی را بخواهد و نه خود ناقص باشد و نه نقص کسی را نیز روا بدارد.