طرح پرسش؛ روش تربیت (محمد/ 14و15)

بسم الله الرحمن الرحیم

قال الله العظیم

«أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَه مِنْ رَبِّهِ كَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُم»؛

پس آیا کسی که بر دلیل روشنی از طرف پروردگارش است همچون کسی است که بدی کردارش در نظرش آراسته شده و از هوس هایش پیروی کرده است.

«مَثَلُ الْجَنَّه الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِيهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّه لِلشَّارِبِينَ وَأَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى­ وَلَهُمْ فِيهَا مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَمَغْفِرَه مِنْ رَبِّهِمْ­ كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي النَّارِ وَسُقُوا مَاءً حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ»؛

وصف بهشتی که اهل پروا به آن وعده داده شده­اند (چنین است) در آن نهرهایی است از آبی که بدبو شدنی نیست و نهرهایی از شیر که مزه­ی آن دگرگونی ندارد و نهرهایی از شراب که برای نوشندگان لذت بخش است و نهرهایی از عسل مصفا و ناب و برای آنان در آنجا هرگونه میوه‌ای موجود است و نیز آمرزشی از طرف پروردگارشان (آیا اینان) همانند کسانی هستند که در آتش جاودانه­اند و آبی جوشان، نوشانده می­شوند که اندرونشان را متلاشی­می کند.­ ( سوره محمد(ص) ­14و15 )

طرح پرسش؛ روش تربیت

روح پرسشگری و کنجکاوی، آمیخته با سرشت و فطرت انسانی،از آغازین روزهای حیات واقعی بوده وتاواپسین روزهای عمر با او همنشین است. روح تشنه آدمی همواره در پی کشف رازهای نهفته و سر به مهره هستی در تکاپو بوده است. به همین جهت پیشرفت و تعالی بشر در وجوه گوناگون را می­توان مرهون همین حیات پرسشگر و روحیه­ی کنجکاو او دانست. در این مقوله پرسش­های قرآنی از ویژگی­های منحصر به فردی برخوردار است. زیرا قرآن کتاب هدایت است و پرسش­های قرآنی هدفمند طراحی شده است.برخی از صاحب‌نظران می‌گویند استفاده از پرسش برای ایجاد و ذهنیت مساعد جهت تفهیم حقیقت در مخاطب است و در واقع از روش های تربیت عقلانی قرآن است.

نکته اول: سوره محمد صلی الله علیه وآله و سلم امتیاز خاصی در جدا کردن مومنان از کافران و حق از باطل دارد در حدیث روایت شده از امام صادق علیه السلام آمده است هر کسی بخواهد که از حال ما و حال دشمنان ما آگاه شود باید سوره محمد صلی الله علیه و آله و سلم را بخواند چون در این سوره با وضوح تمام از برنامه های پیامبر صلی الله علیه و آله و آل حق او و برنامه های باطل و مخالف ایشان سخن گفته شده است. در ابتدا می­فرماید آیا آن کس که بر بینه و دلیلی از پروردگار خویش است همانند کسی است که اینگونه نیست."أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَه مِنْ رَبِّهِ "

"بینه "در اصل به چیزی می­گویند که میان دو چیز فاصله و جدایی ایجاد می‌کند به گونه‌ای که دیگر هیچ گونه ربط و اتصالی با هم نداشته باشد به همین خاطر به دلیل روشن و آشکاری که حق را از باطل جدا می­کند بینه می­گویند. پیامبران با بینه سراغ مردم می روند. پیروان آنان حق را می‌گیرند و با حق به طرفی می چرخند که حق دوران پیدا ­می­کند.در قرآن کریم در بسیاری از موارد کلمه «علی» نشانه رفعت و و علو است می­فرماید: "عَلَى بَيِّنَه مِنْ رَبِّهِ"بودن در چنین حالتی و استقرار در آن بسیار ارزشمند است. چون دلیلی روشن از پروردگار خود دارند که عقائدشان را یقینی می­کند مومنین همواره پیرو جهت قطعی هستند که راه و روش صحیح را برایشان بیان می­کند.

­نکته دوم: در آیه شریفه حال مومنین با ­حال کفار در قالب پرسش مقایسه شده است است؛ کسی که بر بینه از سوی پروردگارش بود با فردی که بدکاری وی در نظرش آراسته شده و از جمله کسانی است که پیروی هواهای خود را می­کند یکی است؟ ­«كَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ» هرگز چنین نیست. آنان برابر با یکدیگر نیستند میان ایشان تفاوت بسیار است. آنان محورشان حق است محوری اینان هوای نفس؛ در توضیح عبارت قرآنی "زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ" باید گفت: شیطان اگر ببیند شخص در انجام کار خیر مصمم است با تزیین و تسویل در اندیشه­ی او تصرف می­کند و زشت را زیبا و پست را عالی و بالعکس نشان می­دهد.با توجه به عبارت "وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ"باید گفت: این تزیین ناشی از پیروی هوا و هوس است. به این معنا که شخص حس تشخیص و درک صحیح واقعیت­ها را از دست داده است.

­نکته سوم: سرنوشت دو گروه کافر و مومن در آیه­ی بعد به روشنی تصویر شده است. شش نوع مواهب بهشتیان و دو نوع کیفرهای سخت و دردناک دوزخیان مطرح شده است. در میان نعمت های بهشتیان از چهار نهر که هر کدام مایع و محتوایی مخصوص به خود دارد نام می­برد. نخست می­فرماید: وصف بهشت­هایی که به پرهیزگاران وعده داده شده در آن نهرهایی است از آب صاف و خالص که هیچگونه دگرگونی در بوی آن حاصل نشده است.

«مَاءٍ غَيْرِ آسِنٍ» آسن به معنی «بدبو» است بنابراین «ماء غير آسن» یعنی آبی که بر اثر طول ماندن یا غیرآن بوی آن دگرگون نشده است. و نهرهایی از شیر که طعم آن تغییر نکرده است « وَأَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ» و نهرهایی از شراب طهور و نهرهایی از عسل مصفا... شاید بتوان گفت در آیه مورد بحث نهرهای آب برای رفع تشنگی، شیر برای تغذیه، شراب طهور برای نشاط و عسل برای لذت و قوت باشد. علاوه بر مواهب مادی، در آیه فوق نعمت رحمت و مغفرت پروردگار نیز مطرح شده است می فرماید:" وَمَغْفِرَه مِنْ رَبِّهِمْ"که در واقع آنها را محبوب درگاه حق معرفی کرده و به آنها اطمینان و آرامش می­بخشد.

نکته چهارم: در ادامه آیه سرنوشت گروه مقابل را بیان کرده و می فرماید آیا این گروه همانند کسانی هستند که در آتش دوزخ خلود دارند، و آب جوشان و سوزانی نوشانیده می شوند که «امعاء» آنها را از هم متلاشی می­کند. « كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي النَّارِ وَسُقُوا مَاءً حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ» ­این تعبیر اشاره به شدت سوزندگی و حرارت نوشابه­ی وحشتناک دوزخی دارد.حاصل سخن اینکه پرسش و پاسخ های مفید قرآنی در واقع بشر را به وضعیت رنج آلوده خودش در این جهان خاکی آگاهی می­باشد تا مسیر درست را انتخاب کنید