بسیار به گوش‌مان خورده است که 124 هزار پیامبر از سوی خداوند برای هدایت بشریت مبعوث شده‌اند و در میان مردم به تبلیغ و انجام رسالت الهی خویش پرداخته‌اند؛ از سوی دیگر اگر همه منابع اسلامی و... را هم کنکاش کنیم، تنها به نسبت ناچیزی از 124 هزار، در مورد نام‌ها و نشان‌های پیامبران الهی برمی‌خوریم؛ حال نه اسمی از آن‌ها و نه حرفی از خصوصیات آن‌ها در دست ماست، چگونه به عدد 124000 پیامبر می‌رسیم؟ ...
بسیار به گوش‌مان خورده است که 124 هزار پیامبر از سوی خداوند برای هدایت بشریت مبعوث شده‌اند و در میان مردم به تبلیغ و انجام رسالت الهی خویش پرداخته‌اند؛ از سوی دیگر اگر همه منابع اسلامی و... را هم کنکاش کنیم، تنها به نسبت ناچیزی از 124 هزار، در مورد نام‌ها و نشان‌های پیامبران الهی برمی‌خوریم؛ حال نه اسمی از آن‌ها و نه حرفی از خصوصیات آن‌ها در دست ماست، چگونه به عدد 124000 پیامبر می‌رسیم؟
راه‌های علم و آگاهی پیدا کردن نسبت به حقایق، مختلف است، بعضی مطالب با براهین و استدلال‌های عقلی و برخی نیز با تجربه و مشاهده، معلوم و ثابت می‌شوند؛ اما نباید فراموش کرد که تنها راه علم و آگاهی پیدا کردن به یک حقیقت، تعقل و اندیشیدن و یا تجربه نیست. چه بسا مطالبی که قابل تجربه نبوده و با براهین و ادله عقلی نیز ثابت نمی‌شوند همانند تاریخ و سرگذشت پیشینیان.
به‌خوبی روشن است که کسی از راه تجربه و یا تفکر و اندیشیدن نمی‌تواند نسبت به تاریخ گذشته آگاهی پیدا کند. در این‌گونه موارد تنها راه کسب اطلاعات و آگاهی، گوش سپردن به گفته تاریخ‌نگاران و یا کسانی است که از گذشته به هر طریقی آگاهی دارند و راستگویی آن‌ها مبرهن است.
مسئله تعداد انبیا و هم‌چنین تعداد امامان و این‌که چه کسانی پیامبر یا امام بوده‌اند. از جمله مواردی‌اند که با حس، تجربه و عقل ثابت نمی‌شود. البته اصل ضرورت بعثت انبیا و امامت و مسایلی هم‌چون لزوم عصمت انبیا و امامان و هم‌چنین نیازمندی جامعه بشری به انبیا و امامان متعدد، با ادله عقلی ثابت می‌شوند، چنان‌که علمای علم کلام این ادله را ذکر نموده‌اند (ر.ک: مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، ج2-1) و در روایات هم بر این ادله عقلی تأکید شده است و معصومین علیهم‌السلام نیز در موارد متعدد به این ادله عقلی استدلال نموده‌اند. (الوافی، ص21، باب اضطرار الی الحجة، ح1)
اما این‌که پیامبران و امامان چند نفر و چه کسانی بوده‌اند، مسلماً خارج از حوزه عقل و تجربه است. تنها راه آگاهی از این مسئله گوش سپردن به گفته‌های مورخین و کتب تاریخی و یا گوش سپردن به کسانی است که خداوند آگاهی و دانش این مطالب را به آن‌ها ارزانی داشته است.
در مورد تعداد پیامبران، قرآن کریم، علاوه بر ذکر نام تعدادی از پیامبران بزرگ الهی، به این واقعیت هم اشاره می‌کند که تعداد پیامبران، بیشتر از آن است که نام آن‌ها در قرآن آمده است، خداوند به این موضع در آیه 78 سوره مبارکه غافر اشاره کرده و می‌فرماید:
«ولقد أرسلنا رسلاً من قبلک منهم من قصصنا علیک و منهم من لم نقصص علیک؛ ما پیش از تو رسولانی فرستادیم؛ سرگذشت گروهی از آنان را برای تو بازگفته و گروهی را برای تو بازگو نکرده‌ایم»
و هم‌چنین در آیه 36 سوره نحل می‌فرماید: «ولقد بعثنا فی کل أمة رسولاً؛ ما در هر امتی رسولی برانگیختیم.»
پس آن‌چه از قرآن به‌دست می‌آید این است که پیامبران متعددی برای راهنمایی بشر از سوی خدا به پیامبری مبعوث شده‌اند.
بنابراین در قرآن کریم به تعداد دقیق پیامبران الهی اشاره‌ای نشده است، لذا باید برای یافتن پاسخ این سؤال که تعداد پیامبران الهی، چند نفر بوده است، به روایات نقل شده از معصومین علیهم‌السلام مراجعه کنیم:
در بحارالانوار روایاتی نقل شده است که تعداد پیامبران را 124 هزار نفر ذکر کرده است. شماری از این روایات عبارت است از:
1. حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرماید: «خداوند 124 هزار پیامبر آفریده و من گرامی‌ترین آنان نزد خداوند هستم... و 124 هزار وصی آفریده که علی علیه‌السلام گرامی‌ترین آن‌ها نزد خداوند و بهترین ایشان است.» (بحارالانوار/11/30)
2. امام زین‌العابدین علیه‌السلام فرمود: «هر کس دوست دارد 124 هزار پیامبر با او مصافحه کنند، امام حسین علیه‌السلام را در نیمه شعبان زیارت کند؛ چراکه ارواح پیامبران از خداوند برای زیارت حضرتش اذن می‌گیرند و به آنان اجازه داده می‌شود و پنج نفر از ایشان اولوالعزم هستند». (همان/ص58)
3. ابوذر قدس‌سره از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم سؤال کرد: پیامبران چند نفرند؟ حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمود: «124 هزار پیامبر... .» (همان/ص32)
4. شیخ صدوق قدس‌سره در کتاب اعتقادات می‌فرماید: «عقیده ما (شیعه امامیه) در تعداد انبیا این است که آنان 124 هزار نفرند و هر کدامشان وصی‌ای دارند.» (همان/ص28)
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر «المیزان»، بعداز ذکر روایت ابوذر قدس‌سره در تعداد انبیا، می‌فرماید: «قسمت اول این حدیث که مشتمل بر تعداد پیامبران است، از مشهورات است که شیعه و سنی در کتبشان نقل کرده‌اند. صدوق در «خصال» و «امالی» از حضرت رضا علیه‌السلام از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و از زیدبن علی از اجدادش از امیرالمؤمنین علیه‌السلام و ابن‌قولویه در «کامل‌الزیارات» و سید در «اقبال» از امام سجاد علیه‌السلام و در «بصایرالدرجات» از امام باقر علیه‌السلام روایت کرده‌اند. (المیزان/2/144)
بنابراین، منشأ شهرت چنین تعدادی روایات یاد شده است. در منابع موجود نام تعداد بسیار اندکی از پیامبران به چشم می‌خورد. شماری از علل این مسئله عبارت است از:
1. اکثر انبیا شریعت مستقل نداشتند و به شریعت پیامبر دیگر دعوت می‌کردند؛ مثل حضرت لوط در زمان حضرت ابراهیم علیه‌السلام . این پیامبران خودشان به‌طور مستقیم از خداوند وحی دریافت می‌کردند؛ ولی از سوی وی مأمور به شریعت پیامبر دیگری بودند.
2. بسیاری از انبیا معروف نبودند و براساس روایات، بر یک شهر یا روستا و یا یک خانواده مبعوث شدند.
اسامی پیامبرانی که در قرآن آمده است، عبارتند از: آدم، نوح، ادریس، هود، صالح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، یسع، ذوالکفل، الیاس، یونس، اسحاق، یعقوب، یوسف، شعیب، موسی، هارون، داوود، سلیمان، ایوب، زکریا، یحیی، اسماعیل صادق‌الوعد، عیسی و محمد علیهم‌السلام . افزون بر این، در قرآن گاه به نام‌هایی برمی‌خوریم که پیامبری‌شان محل بحث است؛ مانند ذی‌القرنین، عمران پدر مریم و عزیر.
برخی آیات نیز اوصاف پیامبری را ذکر کرده و نامش را نیاورده‌اند؛ مثل آیات 243 و 246 بقره که به ترتیب در مورد حزقیل و اشموئیل است یا آیه 259 سوره مبارکه بقره که در مورد ارمیا یا عزیر می‌باشد. هم‌چنین آیه 65 که در مورد خضر است؛ اگر چه پیامبری جناب خضر محل بحث است. (المیزان/2/140)
در روایات نیز نام برخی انبیا آمده است: هم‌چون اشعیا؛ حیقوق یا حبقوق، دانیال، جرجیس و حنظله و خالد. (بحارالانوار/ج12و14)
برگرفته از: هفته نامه افق حوزه شماره 488 صفحه 5
منبع: مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه