از حضرت صادق علیه السلام از پدارنش مروی است که حضرت علی علیه السلام خوش داشت که در چهار شب از سال، فارغ از کارهای دیگر شود و به عبادت مشغول باشد و آن، شب های اول رجب و نیمه شعبان و شب فطر و شب عید قربان است و در شب ها، خود را برای عبادت و احیای آن فارغ می فرمود.
هر چند درباره ماه رمضان وارد شده است که افضل ماه ها و روزهای آن، افضل روزها و ساعات آن، افضل ساعات است، ولی برای بعضی روزهای ماه ذیحجه نیز فضیلتی علاوه بر ماه رمضان وارد شده است. بین این اخبار ممکن است به این صورت جمع شود که ماه رمضان، «بِالذّات» فضیلتی بر سایر ماه ها دارد و برای برخی ایام ماه ذیحجه مثل روز غدیر برتری از جهت امر ولایت و اکمال دین و اتمام نعمت است که در آن روز به ظهور رسیده است و اخبار ماه رمضان به اخبار غدیر، تخصیص می یابد و هر یک از آن دو، از جهتی برتری دارد، نه از تمام جهات.
]بنابراین] امر [و اهمیت] این ماه، جداً عظیم است و برای مراقبین در این منزل، مواقفی است که به حکم عبودیت و حق مراقبت، واجب است که با غفلت داخل آن نشوند و حرمت آن را ضایع نسازند.
از جمله مواقف آن ماه، دهه اول آن است و مراد از ایام معلومات در فرمایش خدای تعالی: «وَ یَذْکُروا اسْمَ اللهِ فی ایّامٍ مَعلوماتٍ»1؛ یعنی «ذکر خدا کنید در روزهای معلوم» همین ده روز اول ذیحجه است و «ذکر»، با غفلت جمع نمی شود؛ پس برحذر باش از این که قلبت در آن ماه به معصیت، چرکین شود.
آنچه را خداوند عظیم شمرده است، عظیم بشمار و کمر محکم ببند و با کمال شوق و نشاط داخل این میدان شو و با دعا و توسّل به نگهبانان آن ایام، یعنی ائمه اطهار بپرداز، به ویژه شب اول را. و در تضرّع به باب کرمشان بیفزای، تا تو را در همّ خود و حزب خود و دعای خود و حمایت خود و ولایت و شفاعت و شیعه خودشان داخل کنند، و از خداوند، توفیق تو را و پذیرش تو را بخواهند و رضای او را از تو طلب نمایند، و هر چیزی که به دین و دنیای تو و آخرت تو برای خودت و خاندانت و برادران دینی ات و همسایگانت و برای ذوی الحقوق تو سود برساند، از درگاه باری بخواهند.
در هر شب از این دهه، بین نماز مغرب و عشا، دو رکعت نماز معروف را بگزار.
و روز اول ماه را روزه بدار؛ زیرا در من لایحضره الفقیه روایت شده است که هر کس روز اول از دهه اول ذیحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب هشتاد ماه روزه برای او خواهد نوشت.
و از اعمال این روز آن که مستحب است در آن، نماز فاطمه زهرا سلام الله علیها خوانده شود.
از اعمال مهم، روزه این ایام نُه گانه - مخصوصاً روز اول ماه- است.
شب عرفه
اما شب عرفه: روایت است که شب عرفه، هر دعای خیری از خدا بخواهد، مستجاب می شود و کسی که در آن شب به طاعت خدا بپردازد، اجر صد و هفتاد سال عمل را دارد و آن، شب مناجات است و در آن شب، خداوند هر کس که توبه کند، قبول می فرماید و در آن شب، زیارت امام حسین علیه السلام مستحب است.
و اما روز عرفه: پس هر کس قادر باشد آن روز در عرفات یا کربلا حضور داشته باشد، این جایگاه، مهم ترین جایگاهی است که دعا در آن، شایسته است و آن، روزی است که گویی ممحّض و مخصوص دعا قرار داده شده است.
اهمیت دعا در این روز، آن است که سفارش شده اگر روزه، انسان را برای خواندن دعا ناتوان سازد، روزه نگیرد، با آن که در بعض اخبار صحیح و مورد اعتماد، وارد شده است که روزه روز عرفه، کفاره نود سال است.
شب عید قربان
از حضرت صادق علیه السلام از پدارنش مروی است که حضرت علی علیه السلام خوش داشت که در چهار شب از سال، فارغ از کارهای دیگر شود و به عبادت مشغول باشد و آن، شب های اول رجب و نیمه شعبان و شب فطر و شب عید قربان است و در شب ها، خود را برای عبادت و احیای آن فارغ می فرمود. مقصود از فراغت، این که قلبش مشغول به ذکر خدا، و بدنش وقف طاعت و عبادت خدا باشد و در ساعتی از شب خود، به غیر خدا غافل نشود؛ حتی به مباحات هم نپردازد و جز به ذکر خدا و به خدا، خود را مشغول نسازد و این، اولین درجه مراقبه است. همچنین مستحب است در آن شب و روز آن، امام حسین علیه السلام را زیارت کند.2
پی نوشت ها:
1. سوره حج: 28.
2. المراقبات، میرزا جواد ملکی تبریزی، قم، مؤمنین، پنجم، فصل دوزادهم در مراقبت ماه ذیحجه.
مجله خلق شماره 19 صفحه 53