هادی رستگار مقدم گوهری [*]
مریم زارعی [**]
چکیده
در طول تاریخ موضوع غُلوّ همواره جریان داشته و این‌گونه نبوده که تنها در اسلام و برای مسلمانان ثابت بوده باشد، بلکه قبل از اسلام نیز مطرح بوده است. مسئله مورد پژوهش این است: آن‌گاه که غلو صورت می‌گیرد چه بازتابی در گفتار و رفتار فرد و یا افرادی که در مورد آنان غلو می‌شود، می‌توان مشاهده نمود؟ و اصولاً نحوه موضع‌گیری ائمه علیهم اسلام نسبت به غالیان چگونه بوده است؟ این پژوهش به دنبال شناسایی منطق رفتاری و نحوه برخورد حضرات ائمّه دینعلیهم اسلام در برابر ادّعاهای جریان غلو می‌باشد.
نحوه مواجهه اهل بیت علیهم اسلام با غالیان چنین به دست می‌آید که ائمه معصومین علیهم اسلام با هیچ‌یک از افراد جریان غلوّ، هیچ مناظره‌ای نداشتند. زیرا معتقد بودند که برای هر مناظره و گفت‌وگویی باید یک هدف عقلایی و نتیجه و هدایتی وجود داشته باشد، حال آن که غالیان نسبت به اعتقادات باطلشان تعصب می ورزیدند از سوی دیگر، حضرات ائمه افکار و اعتقاد صحیح را در مقابل افکار و اعتقادات ناصواب، بیان می‌داشتند. روشن است ایشان در این فرایند، اعتقادات غالیان را باطل اعلام نموده و از اعتقاد آنان ابراز انزجار می‌کردند و گاه آن‌ها را طرد و لعن و تکفیر کرده و گاهی هم دستور قتل آن‌ها را صادر می‌نمودند. بنا براین اساساً نمی‌توان غالیان را در زمره شیعیان و یا حتی مسلمانان واقعی قرار داد.
واژگان کلیدی:غلو، غالیان، افراط‌گرایی، فرقه‌گرایی، هاشمیان، علویان.
[*]. دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد و دانش آموخته خارج فقه و اصول.
[**]. دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد و دانش آموخته سطح سه حوزه مشهد (نویسنده مسئول).