قال الله العظیم :
وَ لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَه مِنْ عَذابِ رَبِّکَ لَیَقُولُنَّ یا وَیْلَنا إِنَّا کُنَّا ظالِمینَ (46/انبیاء)
اگر کمترین عذاب پروردگارت آنها را لمس کند فریادشان بلند می شود ای وای ما همگی ستمگر بودیم .
نســیمی از عـذاب بـرای تـربیـت
نکات مورد توجه آیه :
آیه فوق هشدار می دهد اگر افرادی با انذار و هشدار انبیاء به راه هدایت نیایند با شلاق عذاب بیدار خواهند شد. با پیش آمدن ساد ه ترین خطرها ، همه ی غرورهای ادعایی آنها در هم می شکند و وجدان های خفته بیدار شده و به ظلم و ستم خود اعتراف خواهند کرد.
نکته اول : افراد بی ایمان که حالت غرور و بی خبری آنها را فرا گرفته و در هنگام نعمت و آرامش هرگز خدا را بنده نیستند اگر گوشه ای کوچک و ناچیز ی از عذاب پروردگار دامنشان را بگیرد متوحش می شوند .
" وَ لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَه مِنْ عَذابِ رَبِّکَ ..."
به گفته مفسران واژه " نَفْحَه " به معنی چیزی کم یا نسیم ملایم می باشد .این واژه به معنای "دفعه" نیز به کار رفته است . این کلمه غالباً در نسیم های رحمت و نعمت به کار می رود ولی در مورد عذاب نیز استعمال شده است.
واژه "مس" نیز اشاره به ناچیزی و کمی دارد.
خلاصه اینکه قران کریم با تعبیر " لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نفحه..." گویا می خواهد بگویدکوردلانی هستند که سالیان دراز سخنان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم و منطق وحی را می شنوند.
و در آنها کمترین اثری نمی گذارد مگر آن زمان که تازیانه عذاب هر چند خفیف و مختصر ، برپشت آنها نواخته شود.
نکته دوم : مراد از عذاب درعبارت" نَفْحَه مِنْ عَذابِ رَبِّکَ ..." ممکن است. عذاب های دنیوی باشد که بر امم سابقه نازل می شد که اعتراف و باز گشت از گناه و پشیمانی فایده نداشت چنانچه در سوره یونس آیه ی 88 می فرماید:" فَلا یُؤْمِنُوا حَتَّى یَرَوُا الْعَذابَ الْأَلیمَ "ایمان نیاورند تا آن که عذاب درد ناک را ببینند.
و ممکن است آثار وآستانه عذاب اخروی باشد که در حال احتضار بر اشخاص آشکار می شود چنانچه در سوره نساءآیه ی 18 می فرماید: " وَ لَیْسَتِ التَّوْبَه لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْت..."
توبه(ی مقبول) نیست برای کسانی که پیوسته کارهای زشت مرتکب می شوند تا هرگاه که مرگ به سراغ یک شان بیاید ( آثارآن را مشاهده کند ) بگوید اکنون توبه کردم.
در روایات آمده است که در حال احتضار شخص جای خود را در بهشت یا جهنم می بیند، ملائکه رحمت و ملائکه عذاب را مشاهده می کند ، ملک الموت با صورت خوبی یا مهیبی می آید ، اهل سعادت را به راحتی قبض روح می کند مثل گلی که به دست او دهد تا بو کند . و اهل عذاب را سخت تر از آن که میخ آهنی در چشمش بکوبند و با قیچی گوشت بدنش را تکه تکه کند .
نکته سوم : اگر از کیفر ها و عذاب هایی که به وسیله آن تهدید شده اند کوچکترین چیزی به آنان برسد رام می شوند و به ستمکاری خود اقرار می کنند. " لَیَقُولُنَّ یا وَیْلَنا إِنَّا کُنَّا ظالِمینَ "
بنا بر تصریح قران کریم کسانی که نسبت به هشدار های انبیاء بی تفاوتند ظالم هستند.
این اقرار و اعتراف به گناه نشانه هشیاری و بیداری و پذیرش حق نیست بلکه چون دست آنها از همه جا کوتاه است و فریاد رسی ندارند می گویند: ای وای بر ما که عذاب آمد، همان عذاب هایی که به ما می گفتند و باور نمی کردیم و توجه نمی نمودیم. این مائیم که ظالم هستیم.
بنا بر نظر مفسران اقسام سه گانه ظلم در این جا احتمال داده شده است:
الف) ظلم به نفس بااین توضیح که ایمان نیاوردیم و دست از اعمال زشت خود بر نداشتیم .
ب) ظلم به غیر به این معنا که به انبیاء و اولیاءو مقربان و مومنین ظلم نمودیم .
ج) ظلم به خدا و دین حق با این توضیح که برای خداوند شریک قرار دادیم و پشت پا به کتابهای او و احکام الهی زدیم .
حاصل سخن این که اعتراف به اشتباه و ندامت و پشیمانی سودی به حال آنان ندارد و اگر طوفان عذاب فرو نشیند و آرامش بیابند باز هم همان راه و برنامه را ادامه می دهند .
در ادامه آیات نه تنها سخنی از تحول آنان به میان نیامده بلکه خداوند اشاره به حساب و جزای دقیق و عادلانه قیامت می کند" وَ نَضَعُ الْمَوازینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیامَه " (انبیاء/47)
ما ترازو های عدل را در روز قیامت نصب می کنیم.
تا افراد بی ایمان و ستمگر بدانند به فرض که عذاب این دنیا دامانشان را نگیرد مجازات آخرت حتمی است و دقیقاً تمام اعمالشان مورد محاسبه قرار می گیرد.