قال الله العظیم :
وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاَّتی لا یَرْجُونَ نِکاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناحٌ أَنْ یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزینَه وَ أَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَهُنَّ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ (60 نور)
و بر زنان وانشستهای که امیدی به ازدواج ندارند باکی نیست که پوشش خود را بر زمین گذراند به شرطی که زینت خود را آشکار نکنند و عفت ورزیدن برای آنان بهتر است و خداوند شنوا و آگاه است.
نقش عفاف و حجاب در خانواده و جامعه
نکات مورد توجه آیه:
در خانواده با فضیلت افراد بر پایهی فرمانبرداری از دستورات اسلامی یکدیگر را در دینداری کمک و یاری میدهند. همکاری و تعاون سازنده میان افراد خانواده به خصوص در تعامل با اجتماع یکی از شاخصهای مهم این خانواده است.
به طور کلی قران کریم برای آنکه فضای اجتماع پاکیزه شود و پاکدامنی در محیط بیشتر و بهتر باقی بماند دستورات بسیار ظریف و دقیق را مطرح کردهاست.
نکته اول: ازآیات قرآن استفاده میشود که درمساله حجاب ملاک این است که پوشش بانوان تحریک کننده و شهوت انگیز نباشد.بانوان جامعه اسلامی برای تحقق این مساله باید حجاب برتر را داشته باشند تا در جامعه گناه رخ ندهد.
در آیه فوق استثنای حکم حجاب زنان سالخورده را مطرح نموده و میفرماید : زنان بازنشسته ای که امید به ازدواج ندارند گناهی برآنها نیست." ...وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاَّتی لا یَرْجُونَ نِکاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناحٌ ..."
علمای اسلام اصل استثناء این گروه از حکم حجاب را پذیرفته ولی در خصوصیات آن گفتگوهایی دارند از جمله اینکه: در مورد سن این زنان که تا چه حد برسند حکم "قواعد"را دارا هستند نظرات مختلفی بیان شده است.
بعضی از فقهاء آن را به معنی پایان دوران قاعدگی و رسیدن به حد نازایی وعدم رغبت کسی به ازدواج به آنها دانسته انددر حالی که گروهی دیگر "مسنه" بودن را ملاک قرار دادهاند.و برخی تعبیر "قعود از نکاح"بازنشستگی از ازدواج را آوردهاند.
در مجموع همهی تعبیرات به یک واقعیت اشاره میکند وآن اینکه به سن وسالی برسند که معمولاًدر آن سن کسی ازدواج نمیکند هرچند ممکن است به طورنادرچنین زنانی اقدام به ازدواج بنمایند.
نکته دوم : در ادامه آیه مقدار استثنای از حکم حجاب را توضیح داده میفرماید:گناهی بر آنان نیست که لباسهای "رویین" خود را کنار بگذارند"ان یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ"
ثوب که جمع آن ثیاب است به معنای پیراهن میباشد ولی در این جا در معنای روپوش و پوشش مخصوص زنان مسلمان به کار رفته است.این نکته روشن وواضح است که منظور برهنه شدن و بیرون آوردن همهی لباسها نیست بلکه تنها کنار گذاشتن لباس های روست که از بعضی روایات به دست میآید.
در حدیثی از امام صادق علیه السلام در ذیل همین آیه میخوانیم که فرمودند: " الخمار والجلباب -قلت بین یدی من کان فقال بین یدی من کان غیر متبرّجه بزینه فان لم تفعل فهو خیر لها.
منظور روسری و چادر است راوی میگوید از امام پرسیدم: در برابر هر کس که باشد؟ فرمودند:در برابر هر کس که باشد اما خود آرایی و زینت نکند.واگر این کار راانجام ندهد بهتر است.
در بعضی از روایات فقط "جلباب" چادر آمده است نه روسری ( خمار)
نکته مهم این است که آیه فوق فقط برای سهولت وآسان گیری این مطلب را مطرح کرده وحکم الزامی نیست . ممنوعیت خود آرایی زنان سالخورده در برابر نا محرمان میرساند که غریزه جنسی و جاذبههای آن به قدری نیرومند است که ممکن است خود آرایی یک خانم مسن غریزه جنسی انسان را تحریک کرده به طغیان وا دارد.
نکته سوم : زن اگر چه به سن یائسگی رسیده باشد و دیگر امید ازدواج ندارد اما حجاب احترام و هیبت او را بیشتر حفظ میکند. علاوه بر آن حجاب اوزنان وان خانواده وجامعه رابه حفظ حجاب تشویق میکند بنا بر این در پایان آیه میفرماید:اگر آنها تعفف ورزند و خویشتن را بپوشانند برای آنها بهتر است ." أَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَهُنَّ"
در پایان آیه خداوند میفرماید : "وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ " اگر احیانا با مردان به گفتگویهای نا مناسب بپردازند و یا طرفین در دل افکار آلودهای داشته باشند خداوند آگاه است."وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ "
به بیان دیگر در کنار آزادی هشدار لازم است. اگر از آسان بودن و راحتی احکام سوء استفاده شود و برای اهداف شیطانی به کار گرفته شود خداوند شنوا و آگاه است و به حساب متخلفان میرسد.