بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله العظیم:
«فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ»؛ پس بنام ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺑﺰﺭﮔﺖ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﮔﻮی.
«فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ»؛پس به جایگاه ستارگان سوگند میخورم.
«وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ»؛واگر بدانید بی تردید این سوگندی بس بزرگ است.
«إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ»؛که یقینا این قرآن ، ﻗﺮﺁﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﺭﺟﻤﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﺍﺭﺯﺵ .
«فِي كِتَابٍ مَّكْنُونٍ»؛(که) در کتابی مصون از هرگونه تحریف ودگرگونی (به نام ﻟﻮﺡ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺟﺎﻱ ﺩﺍﺭﺩ). (واقعه٧٨-۷۴)
نقـش تـربـیتی تـسبیح
قرآن کریم معارف و احکامی را برای اسماء خدای سبحان بیان می‌کند ؛ مانند این که نام خدا همانند ذات اقدس او منزه و مقدس و مبدأ برکات فراوانی است . براین اساس انسان‌ها را با وظایفی که در برابر نام خدا دارند آشنا می‌کند. اولین و مهم‌ترین وظیفه تسبیح نام خداست، زیرا می‌فرماید:" فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ" و نیزمی‌فرماید:
" سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى"
تسبیح نام پروردگار به این معناست که در کارها از یاد خدا غفلت نکنند در کنار آن ،نام دیگری را یاد نکنند و هرگونه نقصی را از حریم او سلب کنند و در کنار ذات او هیچ ذاتی را مستقل ندانند.
پس از نزول آیه کریمه پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: آن را در رکوع نماز خود قراردهید:" اجعلوها فی رکوعکم " برای فهم بهتر حقیقت تسبیح باید گفت: چيزي در همه هستي يافت نمي‌شود كه به تسبيح خدا، مشغول نباشد.
قرآن کریم تسبيح خداوند را به آسمان‌هاي هفت گانه و زمين و هر آنچه ميان آنهاست، نسبت مي دهد.
(تسبِّح له السَّماوات السَّبع والأرض ومن فيهن)
تسبيح كننده پروردگار، بايد هم خود را به مسبِّح بشناسد، هم به خدايي كه تسبيح مي‌كند، معرفت داشته باشد، هم حقيقت تسبيح و تنزيه را به ميزان ظرفيت خود بفهمد و هم مجموعه صفات سلبي و نقص و عيب‌ها را كه با تسبيح خود از خداي سبحان به دور مي‌داند و خدا را از آن ها تنزيه مي‌كند، بشناسد و روشن است كه اين همه دانايي و شناخت، هرگز بدون شعور و ادراك به دست آمدني نيست. پس همه تسبيح كنندگان، يعني زمين و زمان و عالم و آدم، بر پايه مراتب خويش از انديشه و ادراك برخوردارند.
عظمت تسبیح پروردگار به اندازه ای است که می‌تواند جایگزین روزه مستحبی ماه رجب شود دقت بفرمایید. "سُبْحَانَ اِلالَهُ الْجَلِيلِ سُبْحَانَ مَنْ لاَ يَنْبَغِي التَّسْبِيحُ إلاَّ لَهُ سُبْحَانَ الاعَزِّ الأْكْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ هُوَلَهُ أَهْلٌ"
منزّه است خداي بزرگ، منزّه است آن كه تسبيح جز براي او سزاوار نيست، منزّه است خداي عزيزتر و گرامي‌تر، منزّه است آن كه جامه عزّت در پوشيد كه تنها او براي آن جامه شايسته است.
نکته اول: کافران با شنیدن آیات الهی دست از تکذیب خود برنداشتند از این رو خدای سبحان با رویگردانی ازآنها به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: نام پروردگارت را که نامش عظیم است تسبیح کن.
" فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ"
اسم عظیم پروردگار تسبیح شود یعنی اینکه پیامبراسلام صلوات الله علیه و آله خدایی را معرفی می‌کند که منزه ، طیب و طاهر است و رقیب ندارد . کسی که خدای عظیم را تسبیح می‌کند ، دارای عظمت می‌شود.
نکته دوم: گوشه‌ای از عظمت پروردگاردر شگفتی‌های آسمان دیده می‌شود. شاید به همین دلیل است که خداوند در آیه بعد به جایگاه ستارگان و مدارها و مسیر آنها سوگند یاد می‌کند و با تاکید می‌فرماید سوگند به جایگاه -ستارگان و محل طلوع و غروب آنها
" فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ"
باید دانست که هر یک از ستارگان آسمان جایگاه مشخص دارد .در منظومه شمسی میلیون‌ها ستاره در حال حرکتند و هیچ یک جلو یا عقب نمی‌افتند و مزاحم دیگری نمی‌شوند اگر دقت به آیه ۴۰ سوره یس داشته باشیم این مطلب بهتر آشکار می‌شود آنجا که می‌فرماید:
" لَا الشَّمْسُ يَنبَغِي لَهَا أَن تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ"
نه برای خورشید این توان هست که به ماه برسد ﻭ ﻧﻪ ﺷﺐ ﺍﺯ ﺭﻭﺯ ﭘﻴﺸﻲ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ، ﻭ ﻫﺮ ﻛﺪﺍم ﺩﺭ ﻣﺪﺍﺭﻱ ﺷﻨﺎﻭﺭﻧﺪ. مردمان در هر زمانی هرچند شاهد پیشرفت پیوسته علم هستند از این نظم ستارگان آگاهی نداشته و یا اینکه به دنبال کشف آن نمی‌روند از این رو در ادامه آیات می‌فرماید این قسمی بزرگ است"وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِيم"
نکته سوم: همان خدای دارای عظمت از باب احسان و کرمش کتاب عظیم و قرآن کریم را برای هدایت بشر -فرستاده است:" اِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ"
به طور معمول ما صفت (کریم )را برای خداوند و در رتبه پایین‌تر برای فرشتگان و نیز برای انسان‌های سخاوتمند به کار می‌بریم اما اینکه کتاب آسمانی کریم باشد به چه معناست؟ دقت در معنای لفظ (کریم) ما را به آنجا -می‌رساند که پیراستگی از هرگونه نقص در معنایش وجود دارد پس با این توجه کرامت قرآن به این معناست که هیچگونه انحراف علمی در آن راه ندارد و گذشت روزگار و پیدایش علوم و ترقی آنها هیچ یک نمی‌تواند این کتاب آسمانی را کهنه کند و کسانی که با قرآن در ارتباط قرار می‌گیرند هر یک به اندازه ظرفیت وجودی خود از کرامت این کتاب آسمانی بهره‌مند می‌گردند. برای بیشتر نشان دادن عظمت این کتاب جمله دیگر اضافه می‌گردد می‌فرماید: "فِي كِتَابٍ مَّكْنُونٍ"
مبدأ این کتاب آسمانی جایگاه مستوری است که از هرگونه دگرگونی و خطا و اشتباه مصون است.