بر اساس آيه شريفه: « فَأَيْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ »؛ (1)« به هر سوي رو نماييد وجه خداوند بدان سمت است»، معلوم مي‌شود از اين جهت كعبه خصوصيتي ندارد، يعني چنين نيست كه اگر انسان رو به كعبه نبود ،رو به خدا نباشد، بنا بر اين رو به كعبه بودن در برخي امور، نظير نماز، ذبح يا حرمت رو يا پشت به كعبه بودن در پاره‌اي موارد، تنها در محدوده احكام فقهي است و گرنه هيچ جهتي را نمي‌توان درباره خداوند مشخص كرد. (2)
ولي در آيات قرآن و سنت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دستور داده شده كه برخي اعمال عبادي و غير عبادي بايد رو به قبله انجام گيرد. مثلا قرآن كريم فرمود:
« فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ حَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ ؛ (3) پس روي به طرف مسجد الحرام كن و شما مسلمانان هر كجا باشيد، در نماز روي بدان جانب كنيد».
در روايات نيز تصريح شده كه نماز بايد رو به قبله باشد. (4)
توجه به قبله از آن رو كه انسان يك وجود مادى است و بالاخره بايد به سويى نماز بخواند، دستور داده شده است كه همه به يك سو نماز بخوانند تا وحدت و هماهنگى در صفوف مسلمانان پيدا شود، و از هرج و مرج و پراكندگى جلوگيرى به عمل آيد. فكر كنيد اگر هر كسى به سويى نماز مىخواند و صفوف متفرق تشكيل مىدادند، چقدر زننده و ناجور بود؟
ضمنا سمتى كه به عنوان قبله تعيين شده (سمت كعبه) نقطهاى است مقدس كه از قديمىترين پايگاه هاى توحيد است و توجه به آن بيدار كننده خاطرات توحيدى مىباشد.(5)
چه اينكه بر اساس آموزه هاي ديني مومن حتي در حال احتضار نيز بايد رو به قبله باشد. گرچه علت واقعي و فلسفه احكام به طور كامل بر ما روشن نيست؛ ولي در روايتي به فلسفه اين كار اشاره شده مثلا امير مومنان فرمود:
«دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلَي رَجُلٍ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ هُوَ فِي السَّوْقِ وَ قَدْ وُجِّهَ بِغَيرِ الْقِبْلَه فَقَالَ وَجِّهُوهُ إِلَي الْقِبْلَه فَإِنَّكُمْ إِذَا فَعَلْتُمْ ذَلِكَ أَقْبَلَتْ عَلَيهِ الْمَلَائِكَه وَ أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيهِ بِوَجْهِهِ فَلَمْ يزَلْ كَذَلِكَ حَتَّي يقْبَضَ؛ (6) امير المومنين (علیه السلام) فرمود : پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بر مردي از فرزندان عبد المطلب در بازار وارد شد در حالي كه آن مرد در حالت احتضار بود و مردم او را به سويي غير از جهت قبله خوابانده بودند، پيامبر فرمود: او را به سوي قبله كنيد اگر اين كار را بكنيد، ملائكه به او توجه كنند و همواره مورد توجه خداوند عَزَّ وَ جَلَّ قرار گيرد تا جان بدهد».
گرچه نمي خواهيم اين امر را به مورد نماز تعميم بدهيم. اما چه بسا همين علت در ساير امور و اعمال مانند نماز هم وجود داشته باشد كه ما از آن آگاهي نداشته باشيم.
پي‌‌نوشت ها:
1. بقره (2) آيه 115.
2. جوادي آملي، صهباي حج، نشر مركز اسراء، قم، 1383ش، ص226.
3. بقره (2) آيه 144.
4. حر عاملي، وسائل الشيعه، نشر دار الاحياء التراث العربي، بيروت 1412 ق. ج4، ص 295.
5. ناصر مكارم، تفسير نمونه، نشر دار الكتب الاسلاميه، تهران بي تا، ج1، ص 415.
6. وسائل الشيعه،همان، ج 2، ص 454.
برگرفته از سایت :
http://www.pasokhgoo.ir/node