بِسم الّلهِ الرحمنِ الرحیم
قال الله العظیم:
وَ لَنُذيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
ما آنها را از عذاب نزدیک (این دنیا)قبل از عذاب بزرگ (آخرت) می‌چشانیم شاید باز گردند.
وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْها إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمينَ مُنْتَقِمُونَ (سجده21و22)
چه کسی ستمکارتراست از آن کس که آیات پروردگارش به او تذکر داده شده و از آن اعراض کرده ،مسلماً ما از مجرمان انتقام خواهیم گرفت.
مجــازات هـای تـربیـتی
نکات مورد توجه آیات:
در تربیت همیشه و همه جا،محبت کارساز نیست .گاهی برخورد تند و قهرنیز لازم است.یکی از سنت های الهی ،گرفتار کردن گناهکاران برای توبه است.
در آیات مورد بحث به یکی از الطاف خفی الهی در مورد انسان‌های خطا کار اشاره شده است تا معلوم شود خدا هرگز نمی‌خواهد بنده‌ای گرفتار عذاب جاویدان شود. به همین دلیل از تمام وسایل بیدار کننده برای نجات آنها استفاده می‌کند.پیامبران الهی را می‌فرستد ،کتب آسمانی نازل می‌کند،نعمت می‌دهد،به مصیبت گرفتار می‌سازد و اگر هیچیک از اینها سودی نداشت چنین کسانی جز آتش دوزخ سر نوشتی دیگر نخواهند داشت!
نکته اول : خدای والا برای هدایت مردم از هیچ راه علمی و عملی موثر دریغ نمی‌ورزد از این رو گاه از راه حکمت ،برهان، موعظه حسنه و جدال احسن مسائل علمی را یاد می‌کند و زمانی از طریق آزمون به رفاه و امنیت ، سلامتی ،وسعت رزق ویا آزمون به فقر و فلاکت و بیماری مسایل عملی را یاد آور می‌شود. می فرماید:"وَ لَنُذيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى" مراداز عذاب ادنی عذاب دنیا است که هم نزدیک است و هم کوچک .مفسران پیرامون این جمله احتمالاتی را بیان فرموده‌اند از جمله:
الف)منظور مصائب و دردها و رنج‌هاست.
ب)قحطی و خشکسالی شدید هفت ساله‌ای که مشرکان در مکه به آن گرفتار شدند ،تا آنجا که مجبور گشتند از لاشه ی مردار تغذیه کنند.
ج)ضربه‌ی شدیدی است که بر پیکر آنها در جنگ بدر وارد شد.
در روایتی از پیامبراسلام صلی الله علیه وآله می‌خوانیم ،مراد از " الْعَذابِ الْأَدْنى"مصیبت‌ها ،بیماری‌ها،و رنج هاست.
لازم به ذکر است مهم‌ترین هدف این مجازات ها هدایت انسانها به حقیقت است.ممکن است عذاب دنیا سبب شود که عذاب آخرت را درک کنند و عوامل نسیان و غفلت از آنان دور گردد و به آگاهی و خرد خویش باز گردند و همان گونه که از حقیقت فاصله گرفته‌اند به آن باز گردند.
خداوند می‌فرماید: وَ ما أَرْسَلْنا في قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ إِلاَّ أَخَذْنا أَهْلَها بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ
ما در هیچ شهر و دیاری پیامبری نفرستادیم مگر اینکه مردم آنجا را گرفتار مشکلات و زیانها ساختیم تا بیدار شوند و به درگاه خدا روی آورند. (اعراف آیه 94)
نکته دوم:در ادامه آیه خداوند از عذاب روز قیامت که از هر مجازاتی بزرگتر و دردناکتر است. سخن به میان می آورد . " الْعَذابِ الْأَكْبَرِ"
عذاب آخرت هم دور است هم بزرگ.در توضیح مقایسه این دو عذاب باید گفت:
عذاب دنیا دارای دو وصف است :کوچک بودن و نزدیک بودن .در هنگام تهدید مناسب نیست که روی کوچک بودن آن تکیه شود ، بلکه باید روی نزدیک بودنش تکیه کرد.
عذاب آخرت نیز دارای دو وصف است : دور بودن وبزرگ بودن .در مورد تهدید نیز مناسب آن است که روی بزرگ بودن عذاب تکیه شود نه دور بودنش
تعبیر به"لَعَلَّ"در جمله" لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ"به خاطر این است که چشیدن عذاب های هشداردهنده ،علت تامه برای بیداری نیست،بلکه جزءعلت است و نیاز به زمینه ی آماده دارد و چه بسا خلاف کاران با چشیدن عذاب های دنیوی از گناهان خود باز نگردند.
اما در مواردی چنین اتفاقی می افتد .می‌گویند :مردم بعضی از کشورها ی اهل تباهی و فجور وطغیان (پاریس)در جنگ جهانی به معابد روی آوردند و به عبادت پرداختند.
نکته سوم:علت چشاندن عذاب های دنیوی این است که آنها مرتکب شدیدترین ظلم شدند و از آیات ما -اعراض می‌کردند با اینکه تذکر داده می‌شدند."وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْها"
اینها در حقیقت کسانی هستند که نه مواهب و نعمت های الهی در آنها موثر افتاده ونه عذاب و بدی هشدار دهنده تعبیر به "ثم"در آیه فوق که معمولاًبرای بیان فاصله می باشد ممکن است اشاره باشد که به این گونه افراد مجال کافی برای مطالعه داده می‌شود و هرگز مخالفت‌های ابتدایی آنها سبب انتقام الهی نمی گردد.اما بعد از پایان گرفتن فرصت لازم مستحق انتقام خواهند شد .
نکته چهارم:خداوند با تاکید اعلام می دارد که ازمجرمان بی ایمان انتقام خواهیم گرفت. "اِنَّا مِنَ الْمُجْرِمينَ مُنْتَقِمُونَ"باید توجه داشت تعبیر به" انتقام "از نظر لغت عرب به معنی مجازات کردن است. این کلمه در اصطلاح روزمره و عرف انسانها به معنای تشفی قلب و فرو نشاندن سوز دل به کار می رود .در حالی که خداوند برتر وبالاتر از این مفاهیم است و خداوند فقط از روی حکمت مجازات می کند.